Τι «παίζεται» με την απόφαση της ΕΚΤ, και του κ. Ντράγκι, της Πέμπτης;

Η ΕΚΤ έχει χάσει τον έλεγχο της νομισματικής πολιτικής της Ευρωζώνης και ο κ. Ντράγκι το γνωρίζει αυτό καλά. Από καιρό θέλει να ανακοινώσει την λεγόμενη «ποσοτική χαλάρωση» αλλά σκοντάφτει στις αντιδράσεις της Γερμανίας. 

Τώρα όμως που ο πληθωρισμός έχει πέσει και επίσημα κάτω του μηδενός, ο κ. Ντράγκι νιώθει αρκετά ισχυρός να προχωρήσει. Το δυστύχημα είναι ότι η παρέμβασή του θα είναι, λόγω των πολιτικών περιορισμών, πολύ μικρής εμβέλειας, κακώς...

δομημένη και, συνεπώς, αναποτελεσματική.

Μέγεθος

Ο ίδιος ο κ. Ντράγκι έχει δηλώσει ότι η ΕΚΤ πρέπει να εμφυσήσει περί το 1 τρισεκατομμύριο ευρώ ώστε να έχει θεραπευτικό αντίκτυπο στις καταστροφικές δυνάμεις του αποπληθωρισμού. Είναι αμφίβολο αν η Γερμανική πλευρά θα συνηγορήσει σε ένα τέτοιο νούμερο. Ίδομεν.

Δόμηση

Η ποσοτική χαλάρωση λειτουργεί ως εξής: Οι κεντρικές τράπεζες κανονικά δίνουν «ανάσες» σε χειμαζόμενες οικονομίες ρίχνοντας τα επιτόκια, μειώνοντας την «τιμή» του χρήματος με στόχο να δώσουν κίνητρο σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά να επενδύσουν και να καταναλώσουν περισσότερο. Όταν στην διάρκεια μιας βαθειάς κρίσης τα επιτόκια έχουν πέσει ήδη στο μηδέν, μια τέτοια παρέμβαση είναι αδύνατη (καθώς τα αρνητικά επιτόκια θα έκαναν τους καταθέτες να τραβήξουν τα χρήματά τους από τις τράπεζες). Οπότε οι κεντρικές τράπεζες κάνουν κάτι άλλο: Αγοράζουν από τις τράπεζες χάρτινα περιουσιακά τους στοιχεία, π.χ. κρατικά ομόλογα, στεγαστικά δάνεια, κλπ., ελπίζοντας ότι οι τράπεζες θα δανείσουν τα χρήματα που λαμβάνουν από την κεντρική τράπεζα στους ιδιώτες, οι οποίοι θα τα ξοδέψουν αυξάνοντας την οικονομική δραστηριότητα. Αυτή είναι η θεωρία…

Το πρόβλημα του κ. Ντράγκι είναι ότι για να έχουν αντίκτυπο αυτές οι αγορές χάρτινων τίτλων πρέπει να αφορούν πολύ μεγάλα ποσά. Αν αγοράσει πολλά στεγαστικά δάνεια της Ισπανίας ή της Ελλάδας, η Γερμανία θα τον κατηγορήσει ότι αγοράζει σκουπίδια και ότι εκθέτει την ΕΚΤ σε «κίνδυνο». Το ίδιο αν αγοράσει ελληνικά ομόλογα ή και ομόλογα άλλων καχεκτικών χωρών όπως η Πορτογαλία. Έτσι, αναγκάζεται να κάνει τα εξής:

1. Να αφήσει κατά μέρους τα ιδιωτικά (π.χ. στεγαστικά) δάνεια επικεντρωνόμενος στα κρατικά ομόλογα.
2. Να αγοράζει κρατικά ομόλογα ανάλογα με το ποσοστό των μετοχών που διαθέτει το κάθε κράτος-μέλος στην ΕΚΤ – κάτι που σημαίνει ότι θα αγοράσει πολύ περισσότερα γερμανικά παρά ισπανικά ομόλογα!
3. Να προσποιηθεί ότι τα ομόλογα δεν τα αγοράζει η ΕΚΤ αλλά κάθε κεντρική τράπεζα ξεχωριστά (λες και δεν ανήκει η κάθε μία τους στο σύστημα της ΕΚΤ).
4. Να αντιμετωπίσει τα ομόλογα διαφορετικών κρατών διαφορετικά – π.χ. κάποια να τα αγοράζει και κάποια όχι

Η «δόμησης» αυτή του προς ανακοίνωση προγράμματος είναι άκρως προβληματική. Ποιος ο λόγος να αυξηθεί η ροή κεφαλαίων προς την Γερμανία σε απόλυτους αριθμούς πολύ μεγαλύτερους απ’ ότι στην χειμαζόμενη Ισπανία, την ώρα που καμία εισροή δεν προβλέπεται για την Ελλάδα; Αυτό θα αυξήσει την διαφορά των επιτοκίων μεταξύ Νότου και Βορρά αντί να επιφέρει την σύγκλιση. Επί πλέον, η ανάθεση στην κάθε κεντρική τράπεζα των αγορών ομολόγων σηματοδοτεί το τέλος της κοινής νομισματικής πολιτικής. Θα έχουμε κοινό νόμισμα αλλά από την Πέμπτη δεν θα έχουμε κοινή νομισματική πολιτική.

Η ελληνική διάσταση

Είναι πολύ πιθανόν ο κ. Ντράγκι να ανακοινώσει ότι δεν θα επιτραπεί στην Τράπεζα της Ελλάδος να αγοράσει ομόλογα του ελληνικού δημοσίου επειδή η Ελλάδα είναι εκτός αγορών και το «πρόγραμμα» είναι στον αέρα.

Αυτό θα αποτελέσει τεράστιο συμβολικό πλήγμα για την κυβέρνηση Σαμαρά. Θα περίμενε κανείς κυβέρνηση να έχει ξεκινήσει σταυροφορία να πειστεί η ΕΚΤ πως μια τέτοια εξαίρεση της χώρας σηματοδοτεί την έλλειψη πολιτικής βούλησης της Ευρώπης να κρατήσει την Ευρωζώνη συμπαγή και να καταπολεμίσει τις αποδομητικές δυνάμεις που επιβουλεύονται την Ευρωζώνη. Δυστυχώς, ο κ. Σαμαράς και η κυβέρνησή του, ενδιαφερόμενοι μόνο για το πως θα τρομοκρατήσουν τους έλληνες ψηφοφόρους, τηρούν σιγή ιχθύος επί ενός θέματος εθνικής σημασίας. Άλλη μια φορά θέτουν την διάσωσή τους, στην βάση της τρομοκρατίας της κοινής γνώμης, πάνω από το εθνικό και ευρωπαϊκό συμφέρον.

Επί της ουσίας, το αν η ΕΚΤ αγοράσει σήμερα ελληνικά ομόλογα ή όχι δεν έχει μεγάλη σημασία καθώς το ελληνικό κράτος δεν εκδίδει ομόλογα και δεν πρέπει να εκδίδει έως ότου η νέα κυβέρνηση φέρει εις πέραν την μεγάλη διαπραγμάτευση που έρχεται και η οποία θα καταστήσει το ελληνικό χρέος και την ελληνική κοινωνική οικονομία βιώσιμη. Όμως έχει μεγάλη σημασία η ΕΚΤ να σηματοδοτήσει τόσο ότι αντιμετωπίζει την Ευρωζώνη ως συμπαγή και ομοιογενή οικονομική και νομισματική ένωση όσο και ότι δεν εμπλέκεται στην εκλογική διαδικασία της χώρας.

Τι θα έπρεπε να κάνει ο κ. Ντράγκι;
Με στόχο την νίκη επί του αποπληθωρισμού και της κρίσης, η ΕΚΤ έπρεπε να αγοράζει μαζικά μόνο ένα ομόλογο: Αυτό που εκδίδει την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων η οποία με την σειρά της θα έπρεπε (έχοντας την υποστήριξη της ΕΚΤ στις δευτερογενείς αγορές ομολόγων) να εκπονήσει ένα μεγάλο πανευρωπαϊκό επενδυτικό πρόγραμμα – ένα Ευρωπαϊκό Νιου Ντηλ.

Του  Γιάνη Βαρουφάκη