Να το δεις, είναι αληθινή ιστορία!

Σε όλους, εικάζω, έχει συμβεί κάποιος φίλος (ή κάποια φίλη, συνηθέστερα) να τους παροτρύνει να πάνε να δουν ένα έργο στον κινηματογράφο με τη φράση "Να πας να το δεις! Είναι αληθινή ιστορία!"

Πάντοτε μένω με την απορία (και συνήθως την εκφράζω κιόλας) γιατί είναι θετικό στοιχείο για μια ταινία να αναφέρεται σε μια πραγματική ιστορία.

Μου λεν οι σινεμαδόπληκτες φίλες μου πως "με συγκινεί πιο πολύ μια αληθινή ιστορία".

Εμένα αυτό πάντα μου κακοφαίνεται.

Αντιπροτείνω συνήθως...

"αν θες να δεις μια πραγματική ιστορία για να συγκινηθείς, πήγαινε στα συσσίτια των αστέγων. Εκεί να δεις το δάκρυ κορόμηλο! Αν, όμως, θες να δεις καλή ταινία, εμπιστεύσου καλύτερα τη μυθοπλασία".

Αλλά δεν μπορώ να κατηγορήσω για κάτι τους ανθρώπους που έχουν αυτήν την προτίμηση.

Διότι, προφανώς, για να είναι τόσο πολλοί αυτοί, σίγουρα θα 'χουν κι αυτοί τα δίκια τους.

Προσπαθώ όμως να κατανοήσω αυτήν την τάση.

 

Θα μπορούσαμε να σημειώσουμε εδώ ότι λόγω δημιουργικής.. ανομβρίας, έχει εν μέρει επιβληθεί από την κινηματογραφική βιομηχανία η στροφή στη λογική της αληθινής ιστορίας, καθώς αυτή δε χρειάζεται τόσο ταλέντο, όσο η εξ αρχής επινόηση ενός πρωτότυπου σεναρίου.

Αλλά αυτό δε σημαίνει βέβαια πως εξηγεί τα πάντα.

Διότι πράγματι κάτι ωθεί τους ανθρώπους στην επιλογή της αληθινής ιστορίας εις βάρος της μυθοπλασίας.

Τι ωθεί τους ανθρώπους λοιπόν να βλέπουν στο σινεμά αληθινές ιστορίες;

Με δεδομένο ότι στόχος είναι να συγκινηθούν, τότε μάλλον για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα, πρέπει να κάνουμε το εξής επιπλέον ερώτημα:

γιατί οι άνθρωποι συγκινούνται περισσότερο με αληθινές ιστορίες;

 

Κατ' αρχάς θα πρέπει να δούμε πώς επιτυγχάνεται ευκολότερα η συγκίνηση.

Θα έλεγα ότι επιτυγχάνεται με την ταύτιση.

Ο θεατής ταυτίζεται με κάποιον/ους απ' τους ήρωες ή ταυτίζει τη δική του ιστορία με την ιστορία της ταινίας κι έτσι το εξωτερικό κινηματογραφικό ερέθισμα καθίσταται εκσκαφέας βιωμάτων.

Και θα ρωτούσε κάποιος; "αφού αυτό μπορεί να το επιτύχει και η μυθοπλασία, γιατί επιλέγεται η αληθινή ιστορία;"

Θα απαντούσα πως επιλέγεται η αληθινή ιστορία για σιγουριά!

Δηλαδή, γι' αυτό το "ευκολότερα" που λέω και παραπάνω.

Διότι, σου λέει, αν μια πραγματική ιστορία συγκίνησε κάποιον, τόσο ώστε την κάνει ταινία, άρα θα είναι σίγουρα αρκετά συγκινητική και για μένα!

Γιατί να το ρισκάρω λοιπόν με αμφιβόλου... συγκινητικής αξίας ταινίες;

Εδώ όμως υπεισέρχεται το άλλο πρόβλημα: μήπως, με αυτό το σκεπτικό, η συγκίνηση καθίσταται αυτοσκοπός;

Ξέρετε, ο Αριστοτέλης στον ορισμό της τραγωδίας (ο οποίος θεωρείται ακόμη και σήμερα ο ιδανικότερος ορισμός του δράματος παγκοσμίως σε θέατρο και κινηματογράφο) έλεγε πως η τραγωδία είναι μίμηση πράξεως που στοχεύει στην "δι' ελέου και φόβου κάθαρσιν"

Δηλαδή η κάθαρση είναι ο σκοπός, ενώ ο έλεος (σ.σ. λύπηση του πρωταγωνιστή) και ο φόβος (σ.σ. η συναισθηματική ταύτιση θεατή-ήρωα) αποτελούν τα μέσα για να φτάσει ο θεατής στο σκοπό της κάθαρσης.

Εξάλλου, όπως λέει και ο Τέλης (ο Αριστοτέλης, ντε!), η τραγωδία είναι μίμησις πράξεως. Όχι η ίδια η πράξη. Δηλαδή με τη μυθοπλασία ο δημιουργός μιμείται πράξεις σπουδαίες και τέλειες. Δεν αναπαριστά απλώς μια ήδη συντελεσμένη πράξη.

 

Τελοσπάντων, η διαφωνία μου με τους εραστές των αληθινών ιστοριών κυρίως έγκειται στη σύγχυση σκοπού και μέσου.

Διότι, συμπεραίνω, πως μάλλον αυτοί επιλέγουν τις αληθινές ιστορίες, επειδή δεν επιθυμούν να μπουν στην επίπονη διαδικασία της κάθαρσης και προτιμούν την εύκολη λύση της εύκολης συγκίνησης, παραμένοντας ένα βήμα πίσω από τη γραμμή του τερματισμού.

Η μυθοπλασία, αντιθέτως, προσφέρεται περισσότερο για επεξεργασία της πλοκής από πλευράς δημιουργού και είναι ικανότερη (όταν είναι καλοφτιαγμένη) να επιτύχει τον σκοπό του δράματος: την κάθαρση.

Έτσι κι αλλιώς, και απ' την άλλη πλευρά να το δει κανείς δηλαδή, η αναπαράσταση της πραγματικότητας δεν είναι πραγματικότητα, αλλά ψευδαίσθηση.

Επομένως γιατί να επιλέγουμε την ψευδαίσθηση της πραγματικότητας από τη θεατρική/κινηματογραφική σύμβαση της υπέρβασης της πραγματικότητας;

Είναι ωραίο η τέχνη να αντιγράφει τη ζωή, αρκεί αυτή η αντιγραφή να είναι αντιγραφή χαρακτήρων, συμπεριφορών και συναισθημάτων, τα οποία επανεντάσσονται μέσα σ' ένα καινούριο μυθικό πλαίσιο. Όταν, όμως, αντιγράφονται και οι καταστάσεις, τότε υποβαθμίζεται ο ρόλος της τέχνης και αναδεικνύεται ο ρόλος του... ρεπορτάζ!

Αυτό δε σημαίνει βέβαια πως δεν υπάρχουν κινηματογραφημένες αληθινές ιστορίες που καταφέρνουν κι αυτές να υπηρετήσουν τους ανώτατους σκοπούς της τέχνης, αλλά εδώ μιλάμε για τα κίνητρα των εραστών των αληθινών ιστοριών και όχι για τις ικανότητες των δημιουργών τους.

Επομένως, την επόμενη φορά που θα σας πει εκείνη η σινεμαδοχτυπημένη φίλη σας "να το δεις- είναι αληθινή ιστορία!" το καλύτερο που 'χετε να κάνετε είναι να της πείτε "Ταινία θέλω να δω! Αν θέλω να συγκινηθώ με κάποια αληθινή ιστορία, πάω μια βόλτα στην πόλη και θα βρω χιλιάδες αληθινές ιστορίες άξιες συγκίνησης και θα γλιτώσω και τα 7 ευρώ"...

Μαζεστίξ από τοίχο-τοίχο...