Μια «ατυχέστατη στιγμή»

«…Αγαθώ σκοπώ (υπό των γελοιογράφων) κατασκευαζομένας εικόνας ου προσκυνήσω;». Ιδού ένα ερώτημα, το οποίο θα μπορούσε να κριθεί άκρως ιερόσυλο, μιας και, μετωνυμικά, φέρει στο πολιτικό προσκήνιο τον προβληματισμό του χριστιανού θεολόγου, θεωρητικού της εικονολατρίας, Ιωάννη Δαμασκηνού.

Στο Βυζάντιο, είναι παγκοίνως γνωστό, το ανεικονικό πνεύμα δεν επιβίωσε. Ηττήθηκε στις εικονομαχικές έριδες και έκτοτε η χριστιανική Δύση μπορεί να ζωγραφίζει...

το θεό της χωρίς προβλήματα.

Μόλαταύτα, η δύναμη της μεταφυσικής της εικόνας είναι τέτοια που ενίοτε δεν αντέχεται – και όχι μόνον στον κόσμο του Ισλάμ. Πρόκειται στην πραγματικότητα για τη δυναμική της ίδιας της τέχνης. Εάν εγκαταλείψει τον ανάλαφρο, τυποποιημένο εαυτό της, και αναλάβει την πολιτική της ευθύνη, έτσι ώστε η πραγμάτωση της ελευθερίας, που εξ ορισμού φέρει, να κοινοποιηθεί, τότε ο καλλιτέχνης γίνεται αληθινός τρομοκράτης. Όχι όμως εναντίον του ανθρώπου, αλλά εναντίον του κατεστημένου.

«Η τέχνη πρέπει να επεμβαίνει ενεργητικά στη συνείδηση μέσω των μορφών της χωρίς να παίρνει οδηγίες από την παθητική, μονόπλευρη τοποθέτηση της συνείδησης των χρηστών της», λέει ο Τεοντόρ Αντόρνο και συνεχίζει: «Πετυχημένο έργο δεν είναι εκείνο που λύνει τις αντικειμενικές αντιφάσεις μέσα σε μια πλαστή αρμονία, αλλά εκείνο που εκφράζει την ιδέα της αρμονίας, ενσωματώνοντας τις αντιφάσεις με τρόπο καθαρό και ασυμβίβαστο». Θα μπορούσε κανείς να πει πως η φαντασιακή αναπαράσταση του Σόιμπλε, δια χειρός Αναστασίου, εντάσσεται στη λογική Αντόρνο. Το σκίτσο του ενσωματώνει δια μιας όλες τις αντιφάσεις της μετανεωτερικής Γερμανίας και τα αισθήματα που αυτή προκαλεί, σε ένα πλαίσιο αρμονικό με την καταστροφική τελεολογία της ιστορίας της χώρας.

Εάν η τέχνη δεν είναι η πεμπτουσία της καθολικής αλλοτρίωσης, «ένα ναρκωτικό για σκλάβους», όπως διατείνεται ο Ντεμπόρ, οφείλουμε να την αφήσουμε στην ησυχία της. Οποιασδήποτε μορφής προσπάθεια παρέμβασης στη διάνοια του καλλιτέχνη, ώστε αυτός να εκφράζεται με «πολιτική ορθότητα», δεν είναι παρά σκέτη απόπειρα λογοκρισίας. Ακόμα κι αν θίγονται τα άγια των αγίων, η αβρότης είναι περιττή. Τα σημερινά «υπερ-όντα» τύπου Σόιμπλε επιβάλλεται να γίνονται ενίοτε αντικείμενο της κριτικής σάτιρας. Και ο νιτσεϊκός υπεράνθρωπος και ο χριστιανικός θεάνθρωπος –κοσμική και επουράνια εξουσία– μπορούν ελεύθερα να απεικονίζονται και ο λαός να μειδιά ή να θυμώνει, αναλόγως των πεποιθήσεών του.

Η παρέμβαση, από το πρωθυπουργικό βήμα, του σ. Αλέξη Τσίπρα για τη γελοιογραφία της «Αυγής» ήταν μια μορφή χειραγώγησης. Οπότε κρίνεται ως μια «ατυχέστατη στιγμή».

της Κατέ Καζάντη από rednotebook