Κασκόλ, παλτά και γραβάτες

-Γιατί οι νέοι έλληνες υπουργοί δεν φορούν γραβάτα;
-Γι’ αυτό.

Του Θωμά Τσαλαπάτη

Κακόγουστες κρίσεις για τις ενδυματολογικές επιλογές της νέας κυβέρνησης, για τα μαλλιά και τα γένια, εμμονές στην απουσία γραβάτας και στον τρόπο ντυσίματος, στην εικόνα και στη στάση του σώματος, κακεντρεχή σχόλια και αφ’ υψηλού ειρωνείες. Η όψη της επιφάνειας δείχνει να κατακτά ένα σημαντικό κομμάτι του δημοσίου λόγου, από τις μεσημεριανές εκπομπές του τίποτα στα διαδικτυακά σχόλια του καθόλου. Δεν είναι προφανώς κάτι νέο, η σφαίρα της πολιτικής...

εδώ και δεκαετίες συνόρευε με το λόγο του λάιφσταϊλ. Ας θυμηθούμε τις συνεντεύξεις και τις παρουσιάσεις πολιτικών στα λάιφσταϊλ έντυπα, τους  «πολιτικούς του μέλλοντος» στο Κλικ, τη συνέντευξη του Κώστα Σημίτη στο Nitro ως στιγμή πλήρους αποδοχής του επιφανειακού τρόπου και ιδιώματος στη διαμόρφωση της πολιτικής, τη συγκατοίκηση των θεμάτων στα δελτία ειδήσεων, τα ζεϊμπέκικα του ΠΑΣΟΚ, τα ζιβάγκο του Ανδρέα και την κόκκινη γραβάτα του Γιωργάκη, την εισβολή ποδοσφαιριστών, μοντέλων κ.τ.λ. στη βουλή και τόσα άλλα σημεία.

Όλη αυτή η κληρονομιά έρχεται να εφαρμοστεί και τώρα στη νέα κυβέρνηση ώστε να παρουσιάσει και να επεξηγήσει, να καταστήσει οικείες τις εικόνες και να τις οικειοποιηθεί. Κάτι όμως ηχεί φάλτσα στην όλη καταγραφή.

Σκουριασμένα αντανακλαστικά

Ο τρόπος ύπαρξης των συγκεκριμένων σημείων υπήρξε παιδί μιας πιο ανέμελης εποχής, μιας γενικευμένης συμφιλίωσης σε μια εποχή αισιοδοξίας. Η σημερινή εποχή με τις ρήξεις, τις άμεσες ανάγκες, τα σημαντικά διακυβεύματα, παρουσιάζει το μέγεθος των γεγονότων αμετάκλητα στο πραγματικό τους μέγεθος. Άσχετα από πλάνα και σχόλια, άσχετα από μοντάζ και κολάζ.

Αυτό που ίσως προκαλεί κάποιο ξάφνιασμα είναι το πώς αυτό το σκουριασμένο αντανακλαστικό επιστρέφει στα αυτιά μας και από τα διεθνή μέσα. Το κασκόλ του Τσακαλώτου, το μπουφάν του Βαρουφάκη, ο αγραβάτοτος λαιμός του Τσίπρα. Και πολύ περισσότερο το πώς η όλη αυτή προσέγγιση καταλήγει να γίνει στοιχείο πολιτικής ρητορικής στην δημόσια σφαίρα: «Η γερμανική κυβέρνηση δεν έκρινε ποτέ τους συνομιλητές της από το αν φορούν γραβάτα, δερμάτινο σακάκι ή κλασικό σακάκι. Δεν έχει καμία διαφορά για μας», είπε σε επίσημη τοποθέτηση o Στ. Ζάιμπερτ, εκπρόσωπος της γερμανίδας καγκελαρίου, ενώ ο Ματέο Ρέντσι έσπευσε να κάνει δώρο στον Αλέξη Τσίπρα μία ιταλική γραβάτα.

Ταυτόχρονα, από τις γαλλικές εφημερίδες μέχρι το CNN, έχει ξεσπάσει μια μεγάλη αψιμαχία για  τις διάφορες επιλογές του Γιάνη Βαρουφάκη: «Ροκ», «ένας απλός άνθρωπος», «είναι ντυμένος σαν κολομβιανός ντίλερ ναρκωτικών», « Ο έλληνας υπουργός είναι τόσο σέξι» (σχόλιο πορτογαλίδας βουλεύτριας), « V for varoufakis». Και ταυτόχρονα τα σχόλια στον ελληνικό τύπο να κυμαίνονται από εκθειασμό έως την κρίση του πάντα αξιαγάπητα σκατόψυχου Θεόδωρου Πάγκαλου, ο οποίος τόνισε πως: « Κατ’ αρχήν, δεν βάζει του πουκάμισο μέσα. Αυτό είναι άθλιο. Ή το βάζεις μέσα ή δεν το φοράς. Πας στη Downing Street, προσαρμόζεις το ντύσιμό σου με εκείνο του οικοδεσπότη σου. Όταν όλοι φοράνε γραβάτες, δεν πας με τις παντόφλες. Το δεύτερο είναι ότι συνεχώς έχει το χέρι στην τσέπη. Δεν ξέρω τι είναι, να πάει σε έναν ψυχίατρο! Είναι αγενέστατο να έχεις το χέρι στην τσέπη». Για να προσθέσει ακόμα πιο βαθυστόχαστα:  «δεν θέλω να επαναλάβω αυτό που μας έλεγε ο γυμναστής μας στο Βαρβάκειο «κωλόπαιδα, βγάλτε το χέρι από την τσέπη γιατί ξέρω τι πιάνετε εκεί μέσα»».

Όλο αυτό το πολύχρωμο γαϊτανάκι σχολίων μοιάζει αθώο και αναμενόμενο. Αλλά ταυτόχρονα, κατακτώντας μια νόμιμη θέση στο δημόσιο λόγο, αποπροσανατολίζει τονίζοντας εμμονικά το δευτερεύον,  υποβαθμίζει μια διαφορετική πρόταση και -ως έναν βαθμό- έναν διαφορετικό κόσμο στον εξωτισμό της εικόνας, σημειολογεί την επιφάνεια όχι ως κάτι που προκύπτει από το περιεχόμενο αλλά ως κάτι το ανεξάρτητο και το αυτάρκες, προσπαθεί να εγκολπώσει με παλαιούς τρόπους ένα νέο παράδειγμα.

Η αισθητικοποίηση της πολιτικής

Δεν βρισκόμαστε μπροστά στην πολιτικοποίηση της αισθητικής, αντίθετα –για άλλη μια φορά- ερχόμαστε αντιμέτωποι με την αισθητικοποίηση της πολιτικής. Με τους πιο εύκολους, τους πιο ανώδυνους όρους. Με μια περιγραφή του διαφορετικού, μέσα από μια ελάχιστη μετατόπιση, έτσι ώστε το παράδειγμα να διαφέρει αλλά ταυτόχρονα να ταυτίζεται. Για άλλη μια φορά, η έμφαση τοποθετείται στη πολιτική μορφή και όχι στο πολιτικό περιεχόμενο και μάλιστα με όρους tabloid.

Ο ΣΥΡΙΖΑ κατάφερε να αφήσει το συμβολικό του στίγμα ήδη από την πρώτη μέρα μετά τις εκλογές (μια έτσι κι αλλιώς συμβολική μέρα) με τα εξαιρετικά βήματα από την ορκωμοσία μέχρι το σκοπευτήριο της Καισαριανής. Τη συγκεκριμένη στιγμή ο συμβολισμός μετατρέπεται σε ουσία. Από εκεί και πέρα ένας μεγάλος αριθμός από τα –άλλοτε καλόβουλα και άλλοτε κακόβουλα- σχόλια όχι μόνο δεν εξυπηρετούν την ουσία αυτή αλλά πολύ συχνά στρέφονται εναντίον της όποιας ουσίας.

tsalapatis στην εφημερίδα Εποχή