Πέντε τραγωδίες σε έναν παλίμψηστο κώδικα του 9ου-11ου αιώνα
 |
|
Κώδικας
Πατριαρχείου Ιεροσολύμων Π.Τ.36
απόσπασμα απο τις
«Φοίνισσες» του Ευριπίδη
|
H παλαιότερη καταγραφή πέντε τραγωδιών του Ευριπίδη («Αλκηστις», «Μήδεια», «Ιππόλυτος», «Ορέστης» και «Φοίνισσες») κρυβόταν, σε έναν παλίμψηστο κώδικα που φυλάσσεται στο θησαυροφυλάκιο του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων.
Πρόκειται για τον κώδικα του Παν. Τάφου 36, που μαζί με ένα άλλο χειρόγραφο, της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας, το Parisinus gr.1330, μπαίνει στο μικροσκόπιο της έρευνας στο πλαίσιο του προγράμματος «Palamedes», που διενεργείται από το Πανεπιστήμιο Georg August του Γκέτιγκεν, το Πανεπιστήμιο της Μπολόνιας και το Ιστορικό και Παλαιογραφικό Αρχείο...
Πρόκειται για τον κώδικα του Παν. Τάφου 36, που μαζί με ένα άλλο χειρόγραφο, της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας, το Parisinus gr.1330, μπαίνει στο μικροσκόπιο της έρευνας στο πλαίσιο του προγράμματος «Palamedes», που διενεργείται από το Πανεπιστήμιο Georg August του Γκέτιγκεν, το Πανεπιστήμιο της Μπολόνιας και το Ιστορικό και Παλαιογραφικό Αρχείο...
του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας.
Ο κώδικας του Παν. Τάφου 36 φωτογραφήθηκε το περασμένο Πάσχα με την άδεια του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων από νέας τεχνολογίας μηχανήματα και οι φωτογραφίες πέρασαν έπειτα από περαιτέρω επεξεργασία, όπως μας είπε ο υπεύθυνος του Ιστορικού και Παλαιογραφικού Αρχείου του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας, Αγαμέμνων Τσελίκας. Ετσι, διαπιστώθηκε ότι στο συνολό του είναι ένα διπλό παλίμψηστο χειρόγραφο.
«Η νεότερη γραφή του είναι του 13ου αιώνα και περιέχει το βιβλίο των Προφητών της Παλαιάς Διαθήκης. Στις παλαιότερες γραφές, που χρονολογούνται στις αρχές του 9ου-10ου αιώνα, περιέχονται αγιολογικά κείμενα σε κεφαλαιογράμματη γραφή, ποιητικά έργα του Γρηγορίου Ναζιανζηνού σε μία πάρα πολύ κομψή μικρογράμματη γραφή των αρχών του 10ου αιώνα, ενώ σε ένα άλλο τμήμα υπάρχουν κείμενα του Αριστοτέλη από τα "Φυσικά".
Με τη διαφορά ότι εκεί που είναι γραμμένος ο Αριστοτέλης έχει γραφεί και άλλο κείμενο, θεολογικό. Δηλαδή, το κομμάτι αυτό είναι διπλά παλίμψηστο και ως εκ τούτου η ανάγνωσή του αρκετά επίπονη», επισημαίνει ο γνωστός μελετητής παλαιογραφικών κειμένων και προσθέτει γεμάτος κέφι για ακόμη μία εξερεύνηση του παρελθόντος: «Εμείς πάντα ελπίζουμε ότι θα έχουμε κάποιες διαφορετικές μαρτυρίες για το αριστοτελικό κείμενο, ενδεχομένως κάποιες παραλλαγές του γνωστού κειμένου. Στην παλαιότερη γραφή περιλαμβάνονται και αποσπάσματα από τραγωδίες του Ευριπίδη. Εχουμε εδώ την "Αλκηστη", τη "Μήδεια", τον "Ιππόλυτο", τον "Ορέστη" και τις "Φοίνισσες" όπως και κείμενα ακόμη αταύτιστα. Σε αυτό το επίπεδο γραφής υπάρχει το ενδεχόμενο να έχουμε κείμενα άγνωστα, γραμμένα στο περιθώριο, που δεν έχουν ποτέ δημοσιευτεί».
 |
| Λεπτομέρεια από τον κώδικα, Εθνική Βιβλιοθήκη Παρισίων 1330, (5ου - 6ου αι.) με τα ονόματα Αριστοτέλης |
Στην ερώτηση αν τα κείμενα του Ευριπίδη θα αλλάξουν την εικόνα που έχουμε για τις δημοφιλείς τραγωδίες του αρχαίου Ελληνα τραγικού, ο κ. Τσελίκας σημειώνει: «Αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να πούμε τίποτα με βεβαιότητα, καθώς τώρα αρχίζει το ερευνητικό πρόγραμμα και η ενδελεχής μελέτη. Τα παραπάνω συμπεράσματα αποτελούν μια πρώτη σύντομη θεώρηση των χειρογράφων. Η συνέχιση της έρευνας πιστεύω πως μας επιφυλάσσει και άλλες εκπλήξεις στο μέλλον».
Τον ίδιο κώδικα είχαν επιχειρήσει να διαβάσουν και άλλοι παλαιότερα, αλλά, επειδή δεν είχαν τις σημερινές τεχνικές, δεν τα είχαν καταφέρει. Η ύπαρξη όμως του κώδικα είναι γνωστή εδώ και 100 χρόνια από την καταγραφή των ιεροσολυμητικών χειρογράφων από τον λόγιο του 19ου αιώνα Αθανάσιο Παπαδόπουλο-Κεραμέα, ο οποίος το 1887 εκλήθη στα Ιεροσόλυμα, επί Πατριάρχου Νικοδήμου, και κατόπιν εξονυχιστικής έρευνας και διετούς αφιέρωσης δημοσίευσε τους πνευματικούς θησαυρούς των Βιβλιοθηκών του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και του Μετοχίου του Παναγίου Τάφου στην Κωνσταντινούπολη.
«Πάντως, από τη γραφή του ξέρουμε ότι αυτό το χειρόγραφο γράφτηκε στο χώρο της Παλαιστίνης», επισημαίνει ο διαπρεπής μελετητής. «Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι περγαμηνές που χρησιμοποιήθηκαν προέρχονται αναγκαστικά από αυτό το χώρο, γιατί πρόκειται για εμπόριο χρησιμοποιημένης περγαμηνής».
Η έλλειψη εξελιγμένων τεχνικών μέσων κρατούσε στο σκοτάδι και τα περιεχόμενα του δεύτερου κώδικα, του παρισινού, στον οποίο διακρίνονται επιγραφές με τα ονόματα του Αριστοτέλη, του Σωκράτη και του Πλάτωνα.
«Η επιχείρηση ανάγνωσης και των δύο αυτών χειρογράφων θα είναι δύσκολη, παρά το γεγονός ότι χρησιμοποιούμε την τελευταία λέξη της τεχνολογίας», τονίζει ο κ. Τσελίκας ο οποίος έχει συμβάλει και στη διεθνή διεπιστημονική έρευνα ανάγνωσης του αρχαίου Μηχανισμού των Αντικυθήρων. Και συγκεκριμένα έχει διαβάσει τη μεγαλύτερη επιγραφή του, το θραύσμα g, που είναι ουσιαστικά το εγχειρίδιο του Μηχανισμού.
Είναι το εκτενέστερο κείμενο που έχει αποκρυπτογραφηθεί και αποτυπώνει τις κινήσεις των πλανητών, τις οδηγίες χρήσης του Μηχανισμού για τον υπολογισμό των κινήσεων και κάποια ποσοτικά δεδομένα σε σχέση με τις τροχιές των πλανητών. Γι' αυτό τον ρωτήσαμε ποια είναι η κατάσταση διατήρησής του, καθώς ετοιμάζεται, όπως έγραψε η «Ε», να ταξιδέψει στο εξωτερικό με όλη την έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, την προσεχή άνοιξη στη Βασιλεία της Ελβετίας και την επόμενη χρονιά στην Ουάσιγκτον των ΗΠΑ. Εκπληκτος από την είδηση που άκουγαν τα αυτιά του, μας είπε: «Μα, ο Μηχανισμός είναι έτοιμος να διαλυθεί, ποιος το σκέφτηκε αυτό;».
Της ΝΙΝΕΤΑΣ ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ από enet
Τον ίδιο κώδικα είχαν επιχειρήσει να διαβάσουν και άλλοι παλαιότερα, αλλά, επειδή δεν είχαν τις σημερινές τεχνικές, δεν τα είχαν καταφέρει. Η ύπαρξη όμως του κώδικα είναι γνωστή εδώ και 100 χρόνια από την καταγραφή των ιεροσολυμητικών χειρογράφων από τον λόγιο του 19ου αιώνα Αθανάσιο Παπαδόπουλο-Κεραμέα, ο οποίος το 1887 εκλήθη στα Ιεροσόλυμα, επί Πατριάρχου Νικοδήμου, και κατόπιν εξονυχιστικής έρευνας και διετούς αφιέρωσης δημοσίευσε τους πνευματικούς θησαυρούς των Βιβλιοθηκών του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και του Μετοχίου του Παναγίου Τάφου στην Κωνσταντινούπολη.
«Πάντως, από τη γραφή του ξέρουμε ότι αυτό το χειρόγραφο γράφτηκε στο χώρο της Παλαιστίνης», επισημαίνει ο διαπρεπής μελετητής. «Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι περγαμηνές που χρησιμοποιήθηκαν προέρχονται αναγκαστικά από αυτό το χώρο, γιατί πρόκειται για εμπόριο χρησιμοποιημένης περγαμηνής».
Η έλλειψη εξελιγμένων τεχνικών μέσων κρατούσε στο σκοτάδι και τα περιεχόμενα του δεύτερου κώδικα, του παρισινού, στον οποίο διακρίνονται επιγραφές με τα ονόματα του Αριστοτέλη, του Σωκράτη και του Πλάτωνα.
«Η επιχείρηση ανάγνωσης και των δύο αυτών χειρογράφων θα είναι δύσκολη, παρά το γεγονός ότι χρησιμοποιούμε την τελευταία λέξη της τεχνολογίας», τονίζει ο κ. Τσελίκας ο οποίος έχει συμβάλει και στη διεθνή διεπιστημονική έρευνα ανάγνωσης του αρχαίου Μηχανισμού των Αντικυθήρων. Και συγκεκριμένα έχει διαβάσει τη μεγαλύτερη επιγραφή του, το θραύσμα g, που είναι ουσιαστικά το εγχειρίδιο του Μηχανισμού.
Είναι το εκτενέστερο κείμενο που έχει αποκρυπτογραφηθεί και αποτυπώνει τις κινήσεις των πλανητών, τις οδηγίες χρήσης του Μηχανισμού για τον υπολογισμό των κινήσεων και κάποια ποσοτικά δεδομένα σε σχέση με τις τροχιές των πλανητών. Γι' αυτό τον ρωτήσαμε ποια είναι η κατάσταση διατήρησής του, καθώς ετοιμάζεται, όπως έγραψε η «Ε», να ταξιδέψει στο εξωτερικό με όλη την έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, την προσεχή άνοιξη στη Βασιλεία της Ελβετίας και την επόμενη χρονιά στην Ουάσιγκτον των ΗΠΑ. Εκπληκτος από την είδηση που άκουγαν τα αυτιά του, μας είπε: «Μα, ο Μηχανισμός είναι έτοιμος να διαλυθεί, ποιος το σκέφτηκε αυτό;».
Της ΝΙΝΕΤΑΣ ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ από enet
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου