Stress test: μυστικά και ψέμματα ...και κάποιες αλήθειες (2)

Μετά από όσα είπαμε χτες, ας δούμε σήμερα τι πράγμα είναι αυτές οι δοκιμασίες αντοχής (stress test) και πως λειτουργούν. Για να δώσω μια πρώτη γενική εικόνα, ας πούμε ότι μοιάζουν με τις "ασκήσεις επί χάρτου", που κάνουν οι στρατιωτικοί. Δηλαδή: βάζουμε κάτω τα δεδομένα και αναζητούμε την απάντηση σε διαδοχικά ερωτήματα του τύπου "τί θα συμβεί αν...". Για παράδειγμα: τί θα συμβεί στην Χ τράπεζα αν το ΑΕΠ μειωθεί κατά 2%; Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με την σειρά.

Η οικονομική κατάσταση σε κάθε επιχείρηση (κατ' επέκταση και στις τράπεζες) εκτιμάται...

με την χρήση ορισμένων αριθμοδεικτών. Στην AlphaBank, λόγου χάρη, καταγράφονται δάνεια ύψους 51,7 δισ., από τα οποία τα 18,6 θεωρούνται μη εξυπηρετούμενα ("κόκκινα"), πράγμα που σημαίνει ότι ο σχετικός αριθμοδείκτης ισούται με [18,6 / 51,7 =] 0,36. Με απλά λόγια, δηλαδή, το ποσοστό των "επικίνδυνων" δανείων τής AlphaBank ανέρχεται στο 36% επί του συνόλου των δανείων που έχει χορηγήσει η εν λόγω τράπεζα. Αν κατά τον προηγούμενο έλεγχο αυτό το ποσοστό ήταν μεγαλύτερο, αυτό σημαίνει ότι η κατάσταση της τράπεζας βελτιώθηκε.

Ένας από τους πιο κρίσιμους αριθμοδείκτες που χρησιμοποιούνται στις δοκιμασίες αντοχής, είναι ο δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας (capital ratio). Ο δείκτης αυτός είναι ένα κλάσμα το οποίο έχει ως αριθμητή τα ίδια κεφάλαια μιας τράπεζας και ως παρονομαστή τα δάνεια που έχει χορηγήσει. Μια τράπεζα Χ, με ίδια κεφάλαια 100 και χορηγηθέντα δάνεια 1000, παρουσιάζει δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας 10%, ποσοστό που θεωρείται αποδεκτό για μια τράπεζα.

Παρένθεση. Ίσως μερικοί αναγνώστες να θυμούνται ότι κάπως έτσι είχαμε ορίσει και την μόχλευση (π.χ. "Μοχλεύσεις και τραπεζικές αναμοχλεύσεις", "Ε.Κ.Τ.: γίγαντας με γυάλινα πόδια" κλπ). Επειδή η διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στην μόχλευση και στον δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας είναι πολύ μικρή, μπορούμε με ασφάλεια να πούμε ότι οι δυο δείκτες περίπου ταυτίζονται. Κλείνει η παρένθεση.

Είπαμε πρωτύτερα πως κεφαλαιακή επάρκεια 10% είναι αποδεκτή. Ας προσθέσουμε τώρα ότι το ελάχιστο όριο ασφαλείας είναι 8%. Αυτό, για την τράπεζα του προηγούμενου παραδείγματος, σημαίνει ότι δεν πρέπει να ξεπεράσει τα 1250 σε δάνεια για να περάσει τις δοκιμασίες αντοχής (1250 Χ 8% = 100 κεφάλαιο). Θεωρητικά, αν τα ξεπεράσει (δηλαδή, αν αυξηθεί ο παρονομαστής τού κλάσματος), πρέπει να αυξήσει ανάλογα και τα ίδια κεφάλαιά της (δηλαδή, τον αριθμητή). Μόνο που τώρα αρχίζουν τα προβλήματα.

Κατ' αρχάς. ως ίδια κεφάλαια μιας εταιρείας νοούνται οι εισφορές των μετόχων της, το μετοχικό της κεφάλαιο. Το πρόβλημα είναι ότι, σχεδόν πάντα, το μετοχικό κεφάλαιο "μετασχηματίζεται" σε πάγιες εγκαταστάσεις (κτήρια, μηχανήματα κλπ). Αν, λοιπόν, η εταιρεία αντιμετωπίσει πρόβλημα ρευστότητας που θα πρέπει να κελυφθεί με ίδια κεφάλαια, δεν έχει άλλη λύση παρά να αρχίσει να πουλάει τα πάγια στοιχεία της. Μόνο που κάτι τέτοιο αφ' ενός μεν είναι χρονοβόρο αφ' ετέρου δε προσπορίζει μειωμένα μετρητά αφού η πίεση υποχρεώνει την εταιρεία να πουλάει "κάτω τιμή". Αυτές οι "μικρές" λεπτομέρειες, όμως, δεν λαμβάνονται υπ' όψη στα stress test.

Πάμε πάλι στο παράδειγμά μας. Ας υποθέσουμε ότι η υγιής μας τράπεζα διαπιστώνει ότι από τα 1250 που έχει δώσει δάνεια, τα 50 είναι "κόκκινα". Θεωρητικά, πρέπει να μειώσει κατά 50 τόσο τον αριθμητή (το 100 θα γίνει 50, αφού θα χρειαστεί να καλύψει με δικά της λεφτά την ζημιά) όσο και τον παρονομαστή (το 1250 θα γίνει 1200, αφού τα 50 διαγράφονται) του δείκτη. Μόνο που τώρα πέφτει κάτω από το όριο ασφαλείας, εφ' όσον 50/1200=0,417 => κεφαλαιακή επάρκεια 4,17%. Για να ξαναπιάσει το όριο του 8%, πρέπει τα κεφάλαιά της να αυξηθούν κατά 46 ώστε να γίνουν 96 (1200 Χ 8% = 96). Οπότε προκηρύσσει εσπευσμένα έκδοση νέων μετοχών. Ή, απλούστερα, συνεργάζεται με μια τράπεζα που... αντιμετωπίζει τα ίδια προβλήματα! Προσέξτε:

Είπαμε ότι η τράπεζα Χ του παραδείγματός μας αναγκάστηκε να διαγράψει ένα πενηντάρι κι από τους δυο όρους του κλάσμαατος, έτσι; Αντί, λοιπόν, να μπλέκει με πραγματικές αυξήσεις κεφαλαίων, προτιμάει να εγγράψει πάλι ένα πενηντάρι και στους δυο όρους, εικονικά. Πώς; Εκδίδει μετοχές αξίας 50 και δίνει δάνειο 50 στην τράπεζα Ψ, με τα οποία η τράπεζα Ψ αγοράζει όλες τις νέες μετοχές. Έτσι, τα κεφάλαια ξαναγίνονται 100, τα δάνεια ξαναγίνονται 1250, ο δείκτης ξαναπάει στο 8% και όλα καλά.

Υπάρχει και συνέχεια, ακόμη καλύτερη. Το ίδιο ακριβώς κάνει και η τράπεζα Ψ. Εκδίδει κι αυτή νέες μετοχές 50 και δίνει ισόποσο δάνειο στην τράπεζα Χ, η οποία αγοράζει όλες τις νέες μετοχές. Έτσι οι δυο τράπεζες έρχονται πάτσι-πόστα. Μόνο που τώρα η τράπεζα Χ προσθέτει άλλο ένα πενηντάρι στον αριθμητή (όσο αυξήθηκαν τα κεφάλαιά της με τις μετοχές που αγόρασε) κι άλλο ένα πενηντάρι στον παρονομαστή (όσο αυξήθηκαν οι υποχρεώσεις της με το δάνειο που πήρε). Έτσι, τώρα πια το κλάσμα γίνεται 150/1300 = 0,115 ή 11,5%. Ξαφνικά, δηλαδή, με μια μαγική "αλλαξοκωλιά", η προβληματική τράπεζά μας ανέβασε την κεφαλαιακή της επάρκεια από 4,17% στο στιβαρό 11,5% και φαντάζει "αστακός".

Θα μου πείτε πως όλα αυτά θά 'πρεπε να τα ξέρουν εκεί στην ΕΚΤ και να φροντίζουν να ξεκαθαρίζουν τις ενδοτραπεζικές συναλλαγές πριν από κάθε stress test. Θα σας απαντήσω απλά:

Πρώτον: Όπως είπαμε και χτες, οι δοκιμασίες αντοχής δεν έχουν σκοπό να ξεκαθαρίσουν "την ήρα από το στάρι" (δηλαδή να κλείσουν τις προβληματικές τράπεζες) αλλά να πείσουν τόσο τις αγορές όσο και το πόπολο ότι το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα "φυσάει". Συνεπώς, όπου μπορούν να κάνουν "στραβά μάτια", απλώς... τα κάνουν.

Δεύτερον: Η τράπεζα Χ του παραδείγματός μας δεν είναι ανάγκη να ψάχνει μια άλλη τράπεζα για να στήσουν την μηχανή από κοινού. Πάει -ας πούμε- ο διευθύνων σύμβουλός τής -ας πούμε- Πειραιώς και φτιάχνει -ας πούμε- μια εξωχώρια εταιρεία (οφ-σορ), η οποία παίρνει δάνειο από -ας πούμε- την Πειραιώς, με το οποίο -ας πούμε- αγοράζει μετοχές τής Πειραιώς. Λύθηκε το πρόβλημα.

Επειδή ίσως σας κούρασα με όλα αυτά νούμερα και τους υπολογισμούς, ας κάνουμε ένα διάλειμμα για σαββατοκύριακο και θα επανέλθουμε την Δευτέρα με περισσότερες ομορφιές.

Από Cogito ergo sum