Μορφές κατασταλτικής βίας

Η επίθεση δυνάμεων των ΜΑΤ την Πέμπτη εναντίον φοιτητών του πανεπιστημίου Αθηνών σηματοδοτεί και επισφραγίζει συνάμα την «ποιοτική» μορφή που προσλαμβάνει η κατασταλτική βία 

Του Σίμου Ανδρονίδη

«[…] Αιφνιδιασμός στις πέντε, με τους στρατιώτες σε έναν κύκλο από ασπίδες και κράνη που πλησιάζουν πιο κοντά, αργά…αργά από κάθε κατεύθυνση και οι τραγουδιστές γαντζώνονται στην πέτρινη πλάκα και ξαποσταίνουν στα χτύπος της καρδιάς! Ανάβοντας τους λαιμούς τους για να ζεσταθούν στο κρύο και το αψύ σκοτάδι. Ορθώνοντας τον ύμνο απέναντι στην φρουρά που πλησιάζει. Ενώνοντας, τα νεανικά, απελπισμένα χέρια τους, μια ασπίδα ενάντια στο μολύβι, μολύβι, μολύβι. Και τραγουδούσαν». (Αμάλ Ντουνκούλ, ‘Πέτρινη Πλάκα’).

   

Η επίθεση δυνάμεων των ΜΑΤ την Πέμπτη εναντίον φοιτητών του πανεπιστημίου Αθηνών σηματοδοτεί και επισφραγίζει συνάμα την «ποιοτική» μορφή που προσλαμβάνει η κατασταλτική βία. Η επίθεση σημειώθηκε λίγες ημέρες πριν τον εορτασμό της 41^ης επετείου της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Λίγες ημέρες πριν, ο πρωθυπουργός της χώρας Αντώνης Σαμαράς, «επιτέθηκε» λεκτικά στους φοιτητές που διαμαρτύρονταν για τις μεθόδους του πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών Θεόδωρου Φορτσάκη, αποκαλώντας τους «θρασίμια». Η σύνθεση λεκτικής και σωματικής βίας παράγει τους όρους και τις προϋποθέσεις για...

την ανάδυση και την αποκρυστάλλωση ενός «ολικού» βίαιου προτάγματος που ανανοηματοδοτεί το κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι.

   

Η κατασταλτική βία που ασκήθηκε εναντίον φοιτητών συμπληρώνει και ενσωματώνει «ποιοτικά» την λεκτική βία που άσκησε ο πρωθυπουργός, κρίνοντας σκόπιμο μάλιστα να παραδώσει μαθήματα μίας βίαιης επιβολής της «κανονικότητας» που οραματίζεται. Η ιδεολογική και η κατασταλτική βία «συγκροτούνται» σε μία ενιαία και προσίδια «ολότητα», κάτι που συμβάλλει στη δεδομένη αποκρυστάλλωση της συγκεκριμένης βίαιης «ολότητας» στο πεδίο του κοινωνικού. Η ώσμωση ιδεολογίας και βίας ορίζει και προσδιορίζει ποιοτικά την δράση των καταπιεστικών μηχανισμών του κράτους.

   

Ως «άμεση» δομή που εγγράφεται στον «συγκροτησιακό» πυρήνα του κράτους, οι κατασταλτικοί μηχανισμοί αφενός μεν επαναχαράζουν τα όρια της κρατικής κυριαρχίας, αφετέρου δε αναπαράγονται ως συστατικό κομμάτι του κρατικού μηχανισμού, ενσωματώνοντας οργανικά και αρμονικά μορφές και πρότυπα μίας φορτισμένης ιδεολογικής σκευής που αποτυπώνεται ακριβώς στην ανάγκη επιβολής του νόμου και της τάξης.

   

Τα «θρασίμια» αποθρασύνθηκαν. Οπότε απαιτείται η βίαιη επιβολή και «επιστροφή» τους στην «κανονικότητα» μέσω της μεθόδου του τιμωρητικού παραδειγματισμού, εκεί όπου η βία «διαστέλλει» τα σώματα, «εγχαράσσοντας» πάνω τους τα όρια της κρατικής δομής και εξουσίας. Είναι εντυπωσιακό το πώς η φράση του πρωθυπουργού «κανονικοποιεί» την δραστηριοποίηση των κατασταλτικών μηχανισμών του κράτους μέσω της ένταξης τους σε ένα αδιατάρακτο «συνεχές» κρατικής «ροής» που τείνει να συνθλίψει και να «εξαϋλώσει» δια της βίας την όποια δομική απόκλιση από το κυρίαρχο σημαίνον και αφήγημα.

   

Ο (καταπιεστικός) μηχανισμός του κράτους λειτουργεί με κυρίαρχο στοιχείο τη βία (και τη φυσική βία), και δευτερευόντως με ιδεολογία. (Δεν υπάρχει αμιγής καταπιεστικός μηχανισμός). 

Παραδείγματα: ο στρατός και η αστυνομία λειτουργούν επίσης με ιδεολογία, για να εξασφαλίσουν τη δικιά τους συνοχή και αναπαραγωγή, καθώς και με τις «αξίες» που προβάλλουν προς τα έξω».[1] 

   

Η ιδεολογία συγκροτεί και ανασυγκροτεί ταυτόχρονα τους καταπιεστικούς μηχανισμούς του κράτους. Αν η βίαιη δράση και μορφή «εξωτερικεύονται», η ιδεολογία αντιθέτως «εσωτερικεύεται» και αποκρυσταλλώνεται στον δεδομένο τύπο των καταπιεστικών μηχανισμών, παράγοντας τους όρους και τις προϋποθέσεις για την προσίδια επιτέλεση των «καθηκόντων» τους μέσω της επίκλησης της τύποις «δικής» τους ιδεολογίας που ουσιαστικά όμως είναι η μορφή του κυρίαρχου προτάγματος. Και αυτές οι ιδεολογικές εγκλήσεις εγκιβωτίζονται ως «βία» στο κοινωνικό πεδίο, ήτοι στο πεδίο όχι απλώς της αναπαραγωγής, αλλά και της «ζωτικής» κίνησης των κοινωνικών τάξεων.

   

Αν το κράτος διαθέτει το μονοπώλιο άσκησης βίας, μία βία που ασκείται ως επιβολή, ως σωφρονισμός και ως τιμωρία, τότε θα λέγαμε πως το ιδεολογικό πράττειν «μορφοποιεί» και «επικαθορίζει» τον «χώρο» και τον «χρόνο» της άσκησης βίας. Τα «θρασίμια» ως προδήλως «επικίνδυνη» κοινωνική κατηγορία προσλαμβάνονται ως απειλή και απόκλιση στο εσωτερικό των κατασταλτικών μηχανισμών του κράτους (σώματα ασφαλείας).

   

Η συγκεκριμένη λεκτική βία και ιδεολογική σκευή, (του πρωθυπουργού), ιδεολογική σκευή που τείνει στην ανανοηματοδότηση των ορίων της «κανονικότητας» μέσω της απειλής που συνιστούν οι φοιτητές, «εγκιβωτίζεται» και «ιεραρχείται» στο εσωτερικό των καταπιεστικών μηχανισμών, ενώ, την ίδια στιγμή, «εξωτερικεύεται» ως βία, ως πάταξη και ως «ανασυγκρότηση» των όρων και των ορίων της «κανονικότητας».

   

Και η χθεσινή επίθεση των σωμάτων ασφαλείας «εξωτερίκευσε» αυτή την βαθύτερη ιδεολογική σκευή έγκληση του πρωθυπουργού πάνω στην κοινωνική κατηγορία των «θρασιμιών-φοιτητών». Από την εποχή των συλληφθέντων στο Βελβεντό Κοζάνης, ξέρουμε ότι, «έτσι, για παράδειγμα, η «πρόχειρη επεξεργασία» των φωτογραφιών των συλληφθέντων και καθώς είναι μάλλον απίθανο να μην υπήρχε τεχνικά η δυνατότητα για καλύτερη επεξεργασία τους, θα μπορούσε να διαβαστεί ακριβώς ως πρόθεση για απόλυτη καθαρότητα της παραποιημένης εικόνας, η οποία αποκαλύπτει με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο αυτό το οποίο επιφανειακά συγκαλύπτει, δηλαδή την υλικότητα μιας βίαιης εξουσίας που αφήνει ορατά σημάδια στο σώμα του παραβάτη».[2] 

   

Τα κλομπ των μελών των σωμάτων ασφαλείας, «εγχαράζουν» και «ενσταλάζουν» το σημείο μηδέν, ήτοι το σημείο της κρατικής κυριαρχίας πάνω στα σώματα των «θρασιμιών», τα οποία κατά την πρωθυπουργική ανάλυση δεν διδάχθηκαν τα «βασικά» μαθήματα δημοκρατικής συγκρότησης μίας πολιτείας. Έχουμε υπερβεί το σημείο της μη-επιστροφής. Η κρατική-κατασταλτική βία τείνει να συμβάλλει στην διευρυμένη αναπαραγωγή ενός δεδομένου κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού, ήτοι του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής.

   

Η, πολλές φορές οργανική της σύμφυση με την νεοναζιστική βία, τέμνει και ανατέμνει την εγκάρσια μνημονιακή διαχείριση της κρίσιμης και «κρισιακής» περιόδου. Οι «ενσταλάξεις» της βίας στο πεδίο του κοινωνικού νοηματοδοτούν το πεδίο της εξουσιαστικής θέσμισης της «πολιτείας». Και είναι χαρακτηριστικό το ότι η βία που ασκούν οι κατασταλτικοί μηχανισμοί του κράτους μένει στο «απυρόβλητο», ωσάν να πρόκειται για μία φαντασιακή ή αόρατη μεταφυσική θέσμιση που δεν προκαλεί δομικές ρήξεις και εγκάρσιες τομές.

   

Πόσες φορές δεν έχουμε γίνει «μάρτυρες» της ατιμωρησίας που «απολαύουν» τα μέλη των κατασταλτικών μηχανισμών του κράτους, τα οποία προφανώς συμβάλλουν στη συγκρότηση, διάχυση και εμβάθυνση της ευρύτερης κυριαρχικής εξουσιαστικής θέσμισης. Το επόμενο «ποιοτικό» βήμα ίσως είναι η φύλαξη των τραπεζικών καταστημάτων από τους «απελπισμένους» δανειολήπτες.

   

«Οι επιλογές του κεφαλαίου στην εποχή μας έχουν τροφοδοτήσει τραγικό έλλειμμα δημοκρατίας, δραματική κατάρρευση της πολιτικής λειτουργίας και γενική ανυποληψία του Κράτους. Όμως αυτή η εξέλιξη έχει αποξενώσει την εξουσία από την πλειοψηφία των πολιτών και των εργαζομένων, ώστε να ασκείται πλέον δεσποτικά και ανεύθυνα, χωρίς διάλογο και πολυφωνία. Η αστική τάξη σήμερα εγκαταλείπει βιαστικά δημοκρατικές αρχές που η ίδια εισήγαγε πριν από δύο αιώνες στην Ευρώπη, αρχές που της επέτρεπαν να συγκροτείται κοινωνικά ως κυρίαρχη τάξη. Μετά από δύο αιώνες, το υπόδειγμα κοινωνικού εξουσιασμού στις δυτικές κοινωνίες χάνει την ηγεμονική του διάσταση, μετατρέπεται ταχύτατα σε καταπιεστικό, ανελεύθερο και αυταρχικό, με συνέπεια την κρίση νομιμοποίησης της αστικής εξουσίας».[3] 

   

Η παραπάνω διαπίστωση ισχύει τον καιρό της «κρισιακής» εκφοράς και δράσης εκεί όπου το κράτος προτάσσει την κίνηση των καταπιεστικών του μηχανισμών ακριβώς για να επιβάλλει τον τύπο μίας προσίδιας μορφής βίαιης κοινωνικής και πολιτικής «κανονικότητας».

   

[1] Βλ.σχετικά, Αλτουσέρ Λουί, ‘Θέσεις’, (Ιδεολογία και Ιδεολογικοί Μηχανισμοί του Κράτους), Μετάφραση: Γιαταγάνας Ξενοφών, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα, 1999, σελ. 85. [2] Βλ. σχετικά, Κουκουτσάκη Αφροδίτη, ‘Από το κοινωνικό στο «ποινικό» κράτος. Η Χρυσή Αυγή και οι συμβολικές λειτουργίες των ποινικών θεσμών’, στο, Εμμανουηλίδης Χρήστος & Κουκουτσάκη Αφροδίτη, (επιμ.), ‘Χρυσή Αυγή και στρατηγικές διαχείρισης της κρίσης’, Πρόλογος: Ψαρράς Δημήτρης, Εκδόσεις Futura, Αθήνα, 2013, σελ. 123. [3] Βλ.σχετικά, Βεργόπουλος Κώστας, ‘Η Παγκοσμιοποίηση και ο Νίκος Πουλαντζάς,’ στο, Ρήγος Άλκης & Τσουκαλάς Κωνσταντίνος, (επιμ.), ‘Η Πολιτική σήμερα. Ο Νίκος Πουλαντζάς και η επικαιρότητα του έργου του’, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα, 2001, σελ. 291.

   

*Το κείμενο αφιερώνεται στους φοιτητές και στη γενιά του Πολυτεχνείου που 41 χρόνια μετά «κινδυνεύουν» να χαθούν στις «μυλόπετρες» της mainstream και καθωσπρέπει διανόησης, η οποία, σε πείσμα κάθε ψύχραιμης, νηφάλιας και επιστημονικής προσέγγισης τους αντιμετωπίζει ως «συσσωρευτές» των «κρισιακών δεινών».

  

Από  hitandrun