Νέο τοπίο στις τράπεζες

«Προσοχή... εύθραυστο» δείχνει να είναι ο τίτλος του παιχνιδιού στις τράπεζες τις πρώτες μετεκλογικές ημέρες και η κυβέρνηση, που κατάλαβε από νωρίς τους όρους του, κινήθηκε μεθοδικά για να το φέρει στα μέτρα της. Τελικά τα κατάφερε.

Τώρα πρώτη προτεραιότητα είναι η διαμόρφωση κλίματος εμπιστοσύνης, που θα κρατήσει το τραπεζικό σύστημα αλώβητο ως κεντρικό πυλώνα της οικονομικής πολιτικής, ώστε και η οικονομία να στηριχθεί και η κυβέρνηση να έχει τα νώτα της καλυμμένα τις κρίσιμες εβδομάδες που ακολουθούν. Αλλαγές θα γίνουν, αλλά – όπως...

όλα δείχνουν – θα γίνουν... στον χρόνο τους.

Τις ημέρες που προηγήθηκαν παίχτηκε μία παρτίδα σκάκι. Οι κινήσεις στη σκακιέρα ήταν:

1. Η ανάσχεση του χρηματιστηριακού κραχ που πυροδοτήθηκε το πρώτο μετεκλογικό τριήμερο από τους φόβους των αγορών για «κρατικοποίηση» των τραπεζών.

2. Η πυροσβεστική δήλωση Δραγασάκη ότι «το Δημόσιο θα ασκήσει τα μετοχικά του δικαιώματα, αλλά δεν θα θίξουμε τα συμφέροντα των ιδιωτών μετόχων».

3. Η ανάθεση στον ίδιο της εποπτείας του τραπεζικού συστήματος, που «ηρέμησε» ακόμη περισσότερο τις αγορές.

4. Η έλευση στην Αθήνα του Πρεμ Γουάτσα, επικεφαλής των ιδιωτών μετόχων της Eurobank και ισχυρού άνδρα του Fairfax, σε συνδυασμό με τις θετικές δηλώσεις που ο ίδιος έκανε για τη νέα κυβέρνηση.

5. Η πρώτη αλλαγή σε διοίκηση τράπεζας, που έγινε στην Eurobank, τη μόνη πραγματικά ιδιωτική (με χαμηλή εξάρτηση από το ΤΧΣ), και ανακοινώθηκε από τους ιδιώτες μετόχους της.

Ίσως τελικά το «γύρισμα» του παιχνιδιού στο τραπεζικό σύστημα να συνοψίζεται σε αυτό που δήλωσε ο Δραγασάκης μετά την επίσκεψη του Γουάτσα: «Οι μακροπρόθεσμοι επενδυτές θα πρέπει να αισθάνονται μεγαλύτερη σιγουριά με το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, όσο περίεργο και αν ακούγεται αυτό»! Για να φτάσουμε σε αυτό, βέβαια, προηγήθηκαν πολλά.

Το «κραχ»

Στο χρηματιστήριο οι αγορές ήταν «έτοιμες» από καιρό. Θεωρούσαν ότι η νέα κυβέρνηση είχε τοποθετηθεί έως και «εχθρικά» απέναντι στις τράπεζες, μιλώντας προεκλογικά για εθνικοποίηση του κλάδου. Οι φήμες για αλλαγές στις διοικήσεις των τραπεζών, η πρόθεση της κυβέρνησης να επανεξετάσει τη νομοθεσία για τα «κόκκινα» δάνεια στο πλαίσιο της κοινωνικής πολιτικής, αλλά και οι ίδιες οι συνεχείς εκροές κεφαλαίων το τελευταίο διάστημα πυροδότησαν μαζικές πωλήσεις τραπεζικών μετοχών από τη Δευτέρα των εκλογών.

Μέσα σε τρεις μόλις ημέρες ο τραπεζικός δείκτης υποχώρησε 43%, επιστρέφοντας στην άνοιξη του 2012, ενώ οι τέσσερις συστημικές τράπεζες έχασαν 7,5 δισ. ευρώ κεφαλαιοποίησης. Όσοι είχαν επενδύσει σε αυτές κατά τις αυξήσεις κεφαλαίου έβλεπαν να έχουν χάσει το 70% της επένδυσής τους, ενώ το ΤΧΣ κατέγραψε λογιστικές ζημίες πάνω από 19 δισ. ευρώ. Ο συναγερμός «χτύπησε» και η παρέμβαση του Δραγασάκη αποδείχτηκε καθοριστική για να «μαζευτεί» το κλίμα.

Λίγα εικοσιτετράωρα αργότερα ο ίδιος υποδεχόταν τον Γουάτσα για ένα κρίσιμο ραντεβού, καθώς ο ξένος επενδυτής εκφράζει τα ιδιωτικά κεφάλαια που κατέχουν το 42% της Eurobank. Για πολλούς από τους ξένους που είχαν επενδύσει στις ελληνικές τράπεζες η στάση του Γουάτσα είναι «κλειδί» και για τη δική τους επενδυτική στρατηγική. Υπό το πρίσμα αυτό, το «παραγωγικό» ραντεβού μεταξύ των δύο την περασμένη Παρασκευή αποτελεί πρόκριμα για τη στάση πολλών άλλων ξένων οίκων και επενδυτών.

Αυτό που «πήρε» ο Δραγασάκης από τον Καναδό επενδυτή θεωρείται πολλαπλής αξίας, καθώς ο Γουάτσα:

◆ Αν και θεωρούνταν «φίλος του Σαμαρά», επαναβεβαιώνει την επενδυτική του προσήλωση στην Ελλάδα. Μην ξεχνάμε ότι, εκτός της Eurobank, είναι μεγαλομέτοχος στην Grivalia (πρώην Eurobank Properties), είναι ιδιοκτήτης του Praktiker, ενώ έχει μετοχικό μερίδιο στη Μυτιληναίος.

◆ Δηλώνει πως θα συνεργαστεί με τη νέα κυβέρνηση, παρά τους διαφορετικούς σχεδιασμούς που έχει για το τραπεζικό σύστημα.

◆ Δηλώνει πως θα στηρίξει την επένδυσή του καταγράφοντας εμπιστοσύνη στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα, παρά τις απώλειες των τελευταίων μηνών.

Πρόσωπα και αλλαγές

Με το «χαρτί» του Γουάτσα στο χέρι, η κυβέρνηση και ο Δραγασάκης ανοίγουν θετικά και τον κύκλο των επαφών τους με τους ιδιώτες επενδυτές των τραπεζών και το κεφάλαιο των αλλαγών στις διοικήσεις από την Eurobank. Ο διευθύνων σύμβουλος Χρήστος Μεγάλου αποχώρησε και στη θέση του τοποθετήθηκε ο Φωκίων Καραβίας, ενώ πρόεδρος αναλαμβάνει ο Νίκος Καραμούζης. Το σημαντικό στην αλλαγή αυτή είναι ότι έγινε με πρωτοβουλία των ιδιωτών μετόχων (δηλαδή του Γουάτσα) και με σύμφωνη γνώμη της κυβέρνησης.

Εξελικτικά θα αλλάξουν πολλά πρόσωπα στις τράπεζες. Όχι όμως όλα, ούτε άμεσα, όπως έδειξε και το ραντεβού του Δραγασάκη με τον Μιχάλη Σάλλα της Τράπεζας Πειραιώς τη Δευτέρα. Πάντως παράγοντες της αγοράς εκτιμούν ότι η παραμονή Σάλλα στο τιμόνι της Πειραιώς αποτελεί παράγοντα σταθερότητας του τραπεζικού συστήματος και κρίσιμων τομέων της οικονομίας, σε μια συγκυρία κρίσιμη για τη νέα κυβέρνηση.

Αντίθετα στην Εθνική, μια τράπεζα της οποίας η διοίκηση παραδοσιακά «συμβαδίζει» με το κυβερνητικό σχήμα, η απομάκρυνση του Αλέξανδρου Τουρκολιά, ενός προσώπου στενά συνδεδεμένου με τον Αντώνη Σαμαρά, θεωρείται ότι θα ολοκληρωθεί στο εγγύς μέλλον. Για τη θέση του «παίζουν» πολλά πρόσωπα (μεταξύ άλλων έχουν ακουστεί ο Θ. Πανταλάκης, ο Γιάννης Μηλιός και η Λούκα Κατσέλη), τα οποία ωστόσο ενδέχεται να αποτελέσουν επιλογές και για άλλες κορυφαίες θέσεις. Κατά συνέπεια οι τελικές αποφάσεις θα ληφθούν σε συνάρτηση με το τι θα γίνει σε δύο άλλα σημαντικά πόστα: Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και την Τράπεζα της Ελλάδος.

Η νέα κυβέρνηση θα ήθελε να «απαλλαγεί» από τον Γιάννη Στουρνάρα και να έχει στην ΤτΕ ένα πρόσωπο δικής της επιλογής. Οι ειδικές διαδικασίες όμως που διέπουν την τοποθέτηση και αντικατάσταση του διοικητή της ΤτΕ (σε συνδυασμό με το ότι «γνώμη» γι’ αυτό έχει και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) οδηγούν προς το παρόν σε στάση μικρής αναμονής. Το ίδιο συμβαίνει και με το ΤΧΣ, όπου διερευνάται ένα «βελούδινο διαζύγιο» με την εκλεκτή του Στουρνάρα Αναστασία Σακελαρίου, ενώ ο Παναγιώτης Ρουμελιώτης θεωρείται φαβορί στην κούρσα των αντικαταστατών της.

Από τη γενικότερη εικόνα δεν πρέπει πάντως να διαφεύγει και η τοποθέτηση του κυβερνητικού εκπροσώπου Γαβριήλ Σακελλαρίδη ότι δεν θα τοποθετηθούν κομματικά πρόσωπα στις κεντρικές τραπεζικές θέσεις. Αυτό παραπέμπει στο ότι τουλάχιστον στις εμπορικές τράπεζες οι επιλογές θα γίνουν από την αγορά, όπως έγινε και στην Eurobank. Το βέβαιο είναι ότι επίκειται και η αλλαγή των εκπροσώπων (κομισάριων) του ΤΧΣ στις τράπεζες.

Αλλάζει ρόλο το ΤΧΣ

Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι η κυβέρνηση δεν θα προχωρήσει στην κεντρική της πολιτική, να καταστήσει ουσιαστική την παρουσία του Δημοσίου στο μετοχικό κεφάλαιο των τραπεζών. Στο πλαίσιο αυτό σχεδιάζει να ενισχύσει νομοθετικά το δικαίωμα ψήφου του Δημοσίου στις γενικές συνελεύσεις των τραπεζών, αλλά με τρόπο που (όπως επανέλαβε ο Σακελλαρίδης) δεν θα θίγει τα δικαιώματα των ιδιωτών μετόχων.

Ποια είναι όμως σήμερα η «εικόνα» των τραπεζών;

Το Δημόσιο μέσω του ΤΧΣ ελέγχει το 66,93% της Τράπεζας Πειραιώς, το 66,24% της Alpha Bank, το 57,2% της Εθνικής Τράπεζας και το 35,4% της Eurobank, που είναι και η τράπεζα με τη μικρότερη δημόσια και μεγαλύτερη ιδιωτική συμμετοχή. Σε επίπεδο συμμετοχής ιδιωτών:

◆ Στη Eurobank το 42% των μετοχών βρίσκεται στα χέρια τριών μεγάλων funds, του Fairfax (17%), του Capital (20%) και του MacKenzie (6%).

◆ Στην Alpha Bank το Wellington ελέγχει το 5%, ενώ το Paramount κατέχει 1,28% σε κοινές μετοχές και 7,71% σε warrants.

◆ Στην Τράπεζα Πειραιώς το 10% ελέγχεται από το Capital, 6,60% από το Paulson, ενώ 3,9% κατέχει η Deutsche Bank και 1% το Ταμείο Συνταξιούχων Εκπαιδευτικών των ΗΠΑ.

◆ Στην Εθνική Τράπεζα κανένας ιδιώτης δεν ελέγχει άνω του 1%.

Oι αλλαγές, που σχεδιάζονται με γνώμονα να μην θιγούν τα συμφέροντα των ιδιωτών μετόχων (κάτι που, όπως είπαμε, επαναλαμβάνεται συνεχώς από αρμόδια χείλη), πιθανότατα δεν θα κινηθούν στη βάση της μετατροπής των τραπεζικών μετοχών που κατέχει το ΤΧΣ σε κοινές (κάτι που θα σήμαινε κρατικοποίηση), αλλά – σύμφωνα με τις περισσότερες πληροφορίες – στη θέσπιση πραγματικών και αυστηρών προδιαγραφών για τον έλεγχο των διοικήσεων και των πεπραγμένων τους. Αυτό μέχρι τώρα δεν γινόταν από το ΤΧΣ, το οποίο περιοριζόταν στον έλεγχο των ζητημάτων στρατηγικής σημασίας.

Κατά τις ίδιες πληροφορίες, ο έλεγχος των διοικήσεων θα είναι πολυεπίπεδος, προκειμένου να καλύψει και το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ για διαφάνεια στον τραπεζικό κλάδο, το οποίο σημειώνει πως «με την τροποποίηση του νόμου και την κατάργηση των καταχρηστικών ενεργειών οι τράπεζες τίθενται υπό δημόσια ιδιοκτησία και το ΤΧΣ υπό τον έλεγχο του Ελληνικού Δημοσίου, προκειμένου να οριστούν διοικήσεις που να τις λειτουργούν με διαφάνεια και λογοδοσία».

Ο έλεγχος βέβαια θα περιλαμβάνει και τα «κόκκινα» ή μη εξυπηρετούμενα επιχειρηματικά δάνεια και εκτιμάται πως θα φέρει στην επιφάνεια πολλές περιπτώσεις δανείων, δανειοληπτών και τραπεζιτών που λειτούργησαν καταχρηστικά, είτε χορηγώντας τα δάνεια αυτά είτε μη αποπληρώνοντάς τα... Έτσι στο απώτερο μέλλον θεωρείται πως θα ανοίξει και δεύτερος κύκλος αλλαγών σε πρόσωπα και πράγματα στις τράπεζες.

Προέχει η εμπιστοσύνη

Η κυβέρνηση επιδιώκει την ηρεμία σε όλο το φάσμα του τραπεζικού κλάδου για μια σειρά λόγους:

◆ Ο πρώτος είναι να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των ιδιωτών επενδυτών, Ελλήνων και ξένων. Έτσι θα σταματήσουν (κάτι που θεωρείται ότι έχει ήδη επιτευχθεί) τα φαινόμενα ξεπουλήματος μετοχών.

◆ Ο δεύτερος είναι να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη του κοινού ώστε να επιστρέψουν στις τράπεζες οι καταθέσεις που έφυγαν την προεκλογική περίοδο λόγω της εκστρατείας φόβου που καλλιέργησε η κυβέρνηση Σαμαρά.

Και οι δύο λόγοι είναι μεγάλης σημασίας, καθώς τις επόμενες ημέρες παίζονται «χοντρά» θέματα στην υπόθεση της ρευστότητας του τραπεζικού συστήματος.

Ως γνωστόν οι τράπεζες προσέφυγαν στον μηχανισμό έκτακτης ρευστότητας για 5 δισ. και για 10 δισ. ευρώ την περασμένη περίοδο για να αντιμετωπιστούν οι μαζικές αναλήψεις και γενικότερα το κύμα φυγής κεφαλαίων. Θεωρητικά το σύστημα της ΕΚΤ παρέχει όριο στα 40 δισ. ευρώ για τα κεφάλαια του ΕLA. Χθες και σήμερα η ΕΚΤ συζητάει ξανά το θέμα της διάθεσης κεφαλαίων προς τις ελληνικές τράπεζες. Θεωρητικά, μετά τις δηλώσεις Ντράγκι, δεν τίθεται ζήτημα στην παροχή ρευστότητας. Ενδεχομένως και το όριο να διευρυνθεί.

Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι λίγα τα στελέχη στο οικονομικό επιτελείο που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για πιθανούς εκβιασμούς, τόσο σήμερα όσο και στις 16 του μήνα, οπότε, θεωρητικά τουλάχιστον, θα τεθεί το θέμα μιας δεύτερης παράτασης του προγράμματος, κάτι που τεχνικά αφορά και τη ρευστότητα προς τις τράπεζες.

Σε όλα αυτά θα πρέπει να προσθέσουμε και το ζήτημα με τα 23 δισ. των λεγόμενων ομολόγων Αλογοσκούφη που είχαν εκδοθεί το 2008 για τη θωράκιση των ελληνικών τραπεζών στην κρίση της Lehman Brothers. Προς το παρόν η μόνη πηγή για την αποπληρωμή τους είναι το ELA, αναφέρουν τραπεζικά στελέχη, που σημειώνουν ότι, αν η αποπληρωμή γίνει όντως με τον τρόπο αυτόν, τα κεφάλαια του ELA θα γίνουν ιδιαίτερα οριακά.

Πρόβλημα διαμορφώνει και το θέμα των ομολόγων - μαμούθ (άνω των 20 δισ.) που εκδόθηκαν την προεκλογική περίοδο (τέλη Δεκεμβρίου - μέσα Ιανουαρίου) ως εγγυήσεις για την επικείμενη προσφυγή στον ELA και την κάλυψη των εκροών στις καταθέσεις. Πού είναι το «θέμα»; Από την 1η Μαρτίου η ΕΚΤ δεν θα δέχεται τέτοια ομόλογα ως ενέχυρα. Κάτι που σημαίνει ότι οι εγχώριες τράπεζες θα τα χρησιμοποιούν μόνο για άντληση ρευστότητας από τον ELA.

Πρώτη γραμμή άμυνας για την Αθήνα είναι η εξαίρεση των ομολόγων Αλογοσκούφη από το τρέχον πρόγραμμα του ELA, κάτι που θα χρειαστεί το «ΟΚ» της EKT και τη συγκατάνευση των Βρυξελλών. Έτσι το διήμερο 4-5 Φεβρουαρίου είναι κρίσιμο για τις αποφάσεις σε αυτό το ζήτημα, έστω κι αν η άντληση ρευστότητας από τον ELA δεν προϋποθέτει την παραμονή της χώρας σε πρόγραμμα. Εκεί ακριβώς εστιάζεται και το αίτημα της ελληνικής κυβέρνησης για συμφωνία - γέφυρα στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για το χρέος και τη νέα σχέση που θα διέπει την Ευρώπη με την Ελλάδα.

Σε κάθε περίπτωση η Αθήνα θα βρεθεί εν μέσω πιέσεων για την υπόθεση της ρευστότητας των τραπεζών τις επόμενες εβδομάδες. Και βέβαια ένα καθαρό «εσωτερικό μέτωπο» σε αυτό το περιβάλλον είναι σημαντικό. Κάτι που, όπως φαίνεται, έχει ήδη ξεκαθαρίσει... 

Από το Ποντίκι