Αν προβαλλόταν σήμερα, θα αφοριζόταν ο... "πάτερ-Γκομένιος";

Έβλεπα πριν λίγο μια παλιά ταινία του Μουστάκα στην τηλεόραση.
Τον "πάτερ Γκομένιο". Χαλαρή, εύθυμη ταινιούλα. Τίποτα το ιδιαίτερο ποιοτικά, αλλά μια χαρά για να περάσεις ευχάριστα δυο ωρίτσες στον καναπέ σου.

Κι όμως αυτή η ταινία, αν έβγαινε στις αίθουσες σήμερα, θα συναντούσε μεγάλες αντιδράσεις.
Στην ταινία σατιρίζεται ανελέητα η Εκκλησία και ιδίως ο κλήρος.
Οι παπάδες κι οι καλόγεροι είναι γελοιογραφικά δοσμένοι και παρουσιάζονται είτε ως τελειωμένες αδερφές που παίρνονται μεταξύ τους και την πέφτουν στα αγοράκια είτε ως τύποι που ζουν στην απόλυτη χλιδή, μέσα σε όργια, γκόμενες...

και τσιφτετέλια και πάει λέγοντας.

Αυτή η ταινία προβλήθηκε το 1982.

Και αναρωτιέμαι: σήμερα θα είχε επιτραπεί η προβολή αυτής της ταινίας;

Ή έστω η ομαλή προβολή της, χωρίς σταυροφόρους εκδικητές και μαυροφορεμένες έξω απ' τις αίθουσες προβολής;

Αλλά αυτό το αρχικό ερώτημα είναι το εύκολο να απαντηθεί.

Το χειρότερο για μένα είναι πως, εκτός από τους "καμένους" που θα έκαναν το σαματά, και οι περισσότεροι κάτοικοι αυτής της χώρας -και το χειρότερο: πάρα πολλοί νέοι- θα σκανδαλίζονταν από κάτι τέτοιο και θα το θεωρούσαν από βλασφημία έως... εσχάτη προδοσία, που... "στοχεύει στην αποδόμηση του ελληνορθόδοξου ελληνισμού, προωθώντας μασονικά πρότυπα και αξίες!"

Ελάτε τώρα, το ξέρετε, έτσι θα γινόταν!

Η ταινία θα γινόταν βορά στα δηλητηριώδη μικρόφωνα του κίτρινου τύπου και οι πρωταγωνιστές θα καίγονταν σαν μάγισσες του Μεσαίωνα από τους ρασοφόρους εκδικητές των πάνελ και τις δημοσιογραφικές ορντινάτσες τους.

Ποιος Μουστάκας, εδώ που τα λέμε...
Ολόκληρος Αριστοφάνης να γεννιόταν σήμερα, δε θα έβλεπε έργα του να παίζονται...

Αν οι εμπειρίες μας έχουν την υποκειμενικότητα του ιδιαίτερου κοινωνικού μας περίγυρου, υπάρχουν τα ντοκουμέντα κάθε εποχής, τα οποία φανερώνουν και το κλίμα της.
Και οι ταινίες είναι ένας αρκετά αξιόπιστος μάρτυρας κάθε εποχής.
Τη δεκαετία του 50 π.χ. οι ταινίες που προβάλλονταν παρουσίαζαν είτε τη χαλαρότητα μιας ανερχόμενης μεταπολεμικής αστικής τάξης αι τους δικούς της προβληματισμούς (βλ. ταινίες Λογοθετίδη) είτε την κακομοιριά και τα αδιέξοδα των φτωχών στρωμάτων (Λατέρνα, Στέλλα κλπ).
Αντικατοπτρίζεται φυσικά μια πραγματική κατάσταση στην τότε κοινωνία.

Αντίστοιχα στη δεκαετία του '60 οι ταινίες περιλαμβάνουν τους "Θύμιους" που κατεβαίνουν κατά χιλιάδες στην πρωτεύουσα, τον Θανάση πολυτεχνίτη κι ερημοσπίτη, έρωτες που καταλήγουν με happy end και κοινωνική άνοδο (ο φτωχός τραγουδιστής παντρεύεται την πλούσια κόρη βιομηχάνου) αλλά και μια δυναμική αστική νεολαία εκστασιασμένη να βγάζει γλώσσα, να διεκδικεί το ρόλο της στην κοινωνία και με τον τσαμπουκά της να επιβάλλει το δικό της ρυθμό, το δικό της χορό και το δικαίωμά της να ερωτεύεται, να τα φτιάχνει και να τα χαλάει με όποιον γουστάρει και όποτε γουστάρει (βλ. μιούζικαλ Δαλιανίδη).

Η ελπίδα της κοινωνικής ανόδου καθρεφτίζεται στα πρόσωπα των πρωταγωνιστών, εκεί που ο έρωτας είναι το κεντρικό θέμα, δοσμένος όμως πάντα με χαμόγελο και αισιοδοξία.
Γι' αυτό και οι ταινίες αυτής της εποχής είναι οι πιο επιτυχημένες και τις απολαμβάνουμε ακόμη και σήμερα στην τηλεόραση.

Για να μη μακρηγορώ, θα δείτε αντίστοιχα και σε κάθε άλλη δεκαετία τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μέσα από την τέχνη της.
Η δεκαετία του '80, στην οποία ανήκει η ταινία "πάτερ Γκομένιος" που προαναφέρθηκε, είναι μια δεκαετία που μια γενιά -αυτήν των νέων και των μέχρι πρότινος παραγκωνισμένων λόγω ανεπιθύμητων πολιτικών φρονημάτων- μπαίνει μπροστά και ρίχνει μια κλωτσιά στα πισινά της μέχρι τότε καθεστηκυίας γενιάς και την χτυπάει δίχως οίκτο με κάθε ευκαιρία.
Εξ ου και οι πολλές "βλάσφημες" ταινίες της εποχής.

Εξ ου και η ανάδειξη "βλάσφημων" όπως ο Χάρρυ Κλυνν, ο Λάκης Λαζόπουλος κι ο Τζίμης Πανούσης.

Η δική μας εποχή, όμως, είναι εξαιρετικά φοβική, συντηρητική, ευθυνόφοβη, απαισιόδοξη, αντιερωτική, γεροντική.
Μια εποχή πνευματικά ρηχή, δημιουργικά ισχνή και σεξουαλικά ανίκανη.
Μια εποχή που φοβάται την ελεύθερη σκέψη και γνώμη, την ελεύθερη κριτική, τη σάτιρα χωρίς όρια.
Μια εποχή που κλείνει το μάτι στις πιο μαύρες εποχές της ιστορίας.
Στο Μεσαίωνα δηλαδή.

Πώς να αντέξει η δική μας εποχή τη "βλάσφημη τέχνη";
Και δε μιλώ για τις ψευτοκουλτουριάρικες -συχνά αηδιαστικές αισθητικά- "προκλήσεις για την πρόκληση", αλλά γι' αυτή τη χαλαρή διάθεση κριτικής και σάτιρας επί παντός επιστητού.
Για την κριτική με χαμόγελο και με αισιοδοξία και οχι αυτήν τη στείρα αντιδρασομανία.
Στην εποχή μας επιβιώνουν κυρίς τα δύο άκρα. Απ' τη μια αυτοί που καίνε βιβλία κι απ' την άλλη αυτοί που δημιουργούν με την πρόκληση αυτοσκοπό.
Και η πρώτη ομάδα είναι σαφώς πολυπληθέστερη της δεύτερης.
Κι εγώ νιώθω στη μέση μεταξύ δύο... "συλλόγων καμένων εγκεφάλων".

Στην εποχή που πρωθυπουργός της χώρας είναι ο Σαμαράς και άνθρωποί του ο Μπαλτάκος, ο Άδωνις κι ο Βορίδης, και τρίτη πολιτική δύναμη είναι μια χούφτα πληρωμένοι δολοφόνοι, τι άλλο να περιμένεις;
Κι έτσι βλέπω το Μεσαίωνα να έρχεται καλπάζοντας, με ελληνόψυχα μακό και με τάχα αρχαιοελληνικά σύμβολα στα μπράτσα που η τηλεόραση τα σβήνει διά της μεθόδου του φωτομοντάζ (βλ. Star Channel), διότι ήταν καλοί μαθητές.
Ελπίζω να μην ήταν καλός μαθητής κι ο Χίτλερ δηλαδή, γιατί τότε την κάτσαμε...

Η σάτιρα στον 21ου αιώνα είναι ο Σεφερλής.
Διανοητική αυτοχειρία και επίπεδο κριτικής που φτάνει ως τη μίμηση της μπούκλας κάθε μεσημεριανίζουσας σταρλετίτσας.
Πλάκα έχει. ΟΚ.
Σάτιρα δεν είναι.
Δεν υπάρχει σήμερα σάτιρα.
Σάτιρα σημαίνει κριτική σκέψη, πολιτική συνείδηση και θράσος του αδύναμου απέναντι στο δυνατό.
Αγνοούνται.

Μαζεστίξ από τοίχο-τοίχο...