H ελληνική Εργατική Πρωτομαγιά και ο αγώνας για το οκτάωρο

Ο πρώτος εορτασμός του 1893 και ο αγώνας για την καθιέρωση της οκτάωρης εργασίας - Θεσσαλονίκη 1936 - Καισαριανή 1944 - Πρωτομαγιά 1976.

Στη χώρα μας, ο πρώτος εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς έγινε το 1893. Καθώς μάλιστα η 1η Μαΐου ήταν Σάββατο και εργάσιμη μέρα, επελέγη η Κυριακή 2 Μαΐου, για να έχει η γιορτή...

μαζικό χαρακτήρα.

  

Σύμφωνα με την εφημερίδα «Σοσιαλιστής», που εξέδιδε ο Καλλέργης (διοργανωτής της συγκέντρωσης), στις 5 το απόγευμα της Κυριακής συγκεντρώθηκαν στο Στάδιο πάνω από 2.000 σοσιαλιστές και εργαζόμενοι.

Η «Εφημερίς» πάλι τους υπολόγισε μόνο σε 200 και σημείωνε σε άρθρο της:

«Οι πλείστοι εξ αυτών ήσαν εργάται, ευπρεπώς κατά το πλείστον ενδεδυμένοι, με ερυθράς κονκάρδας επί της κομβιοδόχης, και πολύ ήσυχοι άνθρωποι. Αυτοί είναι οι πρώτοι σοσιαλισταί εν Ελλάδι, και συνήλθον χθες εις το πρώτον αυτών εν Αθήναις συλλαλητήριον».

Οι συγκεντρωμένοι ενέκριναν ακόμη το παρακάτω ψήφισμα:

«Συνελθόντες σήμερον την 2 Μαΐου, ημέραν Κυριακήν και ώραν 5 μ.μ. εν τω Αρχαίω Σταδίω, οι κάτωθι υπογεγραμμένοι μέλη του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου» και υπό μισθόν πάσχοντες εψηφίσαμεν:

Α) Την Κυριακήν να κλείωσι τα καταστήματα, καθ' όλην την ημέραν, και οι πολίται ν' αναπαύωνται.

Β) Οι εργάται να εργάζωνται 8 ώρας την ημέραν.

Γ) Ν' απονέμηται σύνταξις εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους προς διατήρησιν εαυτών και της οικογενείας των.

Δ) Το συμβούλιον του «Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου» να επιδώση το ψήφισμα εις την Βουλήν.»

Το ψήφισμα επεδόθη, τελικά, στον Πρόεδρο της Βουλής την 1η Δεκεμβρίου 1893 από τον Σταύρο Καλλέργη.

Ο πρωτοπόρος σοσιαλιστής ανήλθε στη συνέχεια στο δημοσιογραφικό θεωρείο και περίμενε με ανυπομονησία από τον Πρόεδρο της Βουλής να το εκφωνήσει. Αυτός κωλυσιεργούσε και «ησχολείτο εις την ανάγνωσιν ετέρων αναφορών προερχομένων εκ διαφόρων προσώπων και πραγματευομένων κατά το μάλλον και ήττον περί ανέμων και υδάτων», όπως έγραψε στον «Σοσιαλιστή».

Ο Καλλέργης διαμαρτυρήθηκε μεγαλοφώνως και με εντολή του Προέδρου συνελήφθη για διατάραξη της συνεδρίασης.

Οι στρατιώτες της φρουράς, αφού τον κτύπησαν με τα κοντάκια των όπλων τους, τον μετέφεραν στο αστυνομικό τμήμα, όπου παρέμεινε επί διήμερο. Στις 9 Δεκεμβρίου 1983 δικάστηκε και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 10 ημερών, τις οποίες εξέτισε στις φυλακές του Παλαιού Στρατώνα.

Με τον περιπετειώδη αυτό τρόπο έληξε και τυπικά ο πρώτος εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα.

Ο αγώνας για το οκτάωρο

Στην Ελλάδα η μείωση της εργάσιμης ημέρας υπήρξε βασικό αίτημα των εργατών από τις πρώτες κιόλας σοβαρές απεργιακές τους κινητοποιήσεις.

Τέτοιο αίτημα έθεταν , μεταξύ άλλων, οι εργάτες της Σύρου στην ιστορική απεργιακή τους κινητοποίηση το 1879, την πρώτη μεγάλη απεργιακή κινητοποίηση στην Ελλάδα. Τότε ο στόχος ήταν να μειωθεί η εργάσιμη ημέρα από 12 ή 14 ώρες στις 10 ώρες.

Έπειτα από την Πρωτομαγιά του Σικάγο το 1886 και τις πρώτες συντονισμένες απεργιακές κινητοποιήσεις το 1890, σε όλες τις μεγάλες και μικρές εργατικές κινητοποιήσεις τστην Ελλάδα το αίτημα του οκταώρου κατέχει κεντρική θέση.

Στην Ελλάδα, η αργία της Κυριακής, τουλάχιστον για τα μεγάλα αστικά κέντρα, καθιερώνεται με νομοθετήματα του Νοέμβρη του 1909 και του Μάρτη του 1910. Μ

Με κατοπινή νομοθεσία του 1913 καθορίζεται και το δεκάωρο για τους εργάτες επιφανείας των μεταλλείων και το 8ωρο για όσους απασχολούνταν σε υπόγειες εργασίες.

Επιμέρους διευθετήσεις της εργάσιμης ημέρας συνεχίστηκαν και τα επόμενα χρόνια, με την Διεθνή Σύμβαση Εργασίας για το Οκτάωρο - που είχε θεσμοθετηθεί το 1919 - να επικυρώνεται τελικά στην Ελλάδα το 1920, όχι όμως με στόχο την άμεση και καθολική εφαρμογή της.

Στην πραγματικότητα, το 1921 μόνο εργοστάσια που είχαν λίγες δουλιές δούλευαν προσωρινά οκτάωρο και μόνο οι ηλεκτροτεχνίτες και οι τροχιοδρομικοί - ύστερα από αγώνες - είχαν κατακτήσει την οκτάωρη εργάσιμη ημέρα.

Όλη η περίοδος του μεσοπολέμου σφραγίζεται από τους εργατικούς αγώνες για το οκτάωρο, φυσικά από επιτυχίες των εργατών που επιτυγχάνουν την επέκτασή του ευρύτερα σε διάφορους κλάδους και τμήματα της εργατικής τάξης.

Τη γενική εφαρμογή της οκτάωρης εργάσιμης ημέρας θα καθιερώσει τυπικά η μεταξική δικτατορία, αποδεχόμενη στην ουσία αυτό που είχε γίνει πραγματικότητα στην πράξη, πολύ πριν.

Το δικτατορικό καθεστώς είχε φυσικά φροντίσει προηγουμένως να καταργήσει και να ποινικοποιήσει κάθε εργατική - συνδικαλιστική και πολιτική - δραστηριότητα.

Πρωτομαγιά του 1936, του 1944, του 1976

Ξεχωριστή σημασία στην ιστορία του τόπου έχουν τα γεγονότα που συνέβησαν την Πρωτομαγιά του 1936, του 1944 και του 1976:

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1936

Η βάρβαρη δολοφονική επίθεση εναντίον του λαού της Θεσσαλονίκης τον Μάιο του 1936, με τους χωροφύλακες να ανοίγουν πυρ κατά άοπλων εργατών, προκάλεσε έκρηξη κι απεργιακές κινητοποιήσεις σε ολόκληρη την Ελλάδα.

Καθόλη τη διάρκεια του 1935 και 1936, είχαν προηγηθεί μαζικές απεργιές (με δυναμική μεγαλύτερη των 200.000 απεργών), αλλά και δολοφονίες, φυλακίσεις, βασανισμοί και εξορίες μαχητικών εργατών, καθώς και διαλύσεις εργατικών σωματίων.

 

ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ 1944

Την Πρωτομαγιά του 1944 οι Γερμανοί κατακτητές εκτέλεσαν 200 Έλληνες στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής σε αντίποινα για το θάνατο ενός Γερμανού στρατηγού και των τριών συνοδών του στους Μολάους.

 

Δέκα φορτηγά χρειάστηκαν, να μεταφέρουν τους διακόσιους, στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής έξω από το οποίο μαζεύτηκε πλήθος κόσμου ψάχνοντας να βρει αν είναι κάποιος δικός του στα καμιόνια του θανάτου.

 

Εκτελέστηκαν ανά εικοσάδες. Οι μελλοθάνατοι έβαζαν τους νεκρούς στα φορτηγά, ενώ αρκετοί που δεν πέθαναν αμέσως, ξεψύχησαν στο δρόμο.

ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ 1976

  

Ένα άλλο γεγονός που συνδέεται με την Πρωτομαγιά και έχει ιστορικές και πολιτικές προεκτάσεις είναι ο χαμός του Αλέκου Παναγούλη, ενός από τους κορυφαίους αγωνιστές ενάντια στη χούντα των συνταγματαρχών της 21ης Απριλίου 1967.

 

Την Πρωτομαγιά του 1976, ο Αλέκος Παναγούλης βρήκε τον θάνατο σε ένα περίεργο αυτοκινητιστικό δυστύχημα, τα αίτια του οποίου παραμένουν μέχρι σήμερα αδιευκρίνιστα.

Από ThePressProject