Ο Τύπος και η συμμόρφωση

Στη σύμβαση του είδους, τα κύρια άρθρα των εφημερίδων, πέραν του να μεταφέρουν και να εκλαϊκεύουν την γραμμή της εφημερίδας, έχουν και τον χαρακτήρα της απαίτησης. Συμπυκνώνουν το καντιανό, πρώτα, και χαμπερμασιανό, έπειτα, Interesse: αυτό που αποδώθηκε στα ελληνικά με τον νεολογισμό «διαφέρον» για να συναρθρώσει την διπλή έννοια του ενδιαφέροντος και του συμφέροντος, που η γερμανική έννοια περιέχει ταυτόχρονα. 

Στο κύριο άρθρο μιας εφημερίδας περιγράφεται, λοιπόν, τόσο το ενδιαφέρον της (η ατζέντα που την απασχολεί) όσο και...

το συμφέρον της — εξού και ο κοφτός και επιθετικός συνήθως τόνος του. Μέσα από τη μελέτη του κύριου άρθρου μπορεί στην συνέχεια να δει κανείς πώς έρχονται να πλεχτούν γύρω του τα υπόλοιπα άρθρα γνώμης της εφημερίδας, όπως η ουρά περιβάλλει την κεφαλή του κομήτη. Αν μέναμε ωστόσο εδώ θα είχαμε την μισή εικόνα. Γιατί, πέρα από το να καταστήσει σαφή τη γραμμή της εφημερίδας και να στείλει το μήνυμα, εγγράφοντας την εφημερίδα σε έναν καταμερισμό εξουσίας, μέσω της άσκησης πίεσης, το κύριο άρθρο έρχεται, ξανά και ξανά, να συγκροτήσει, πρωτίστως, το κοινό της εφημερίδας σε ενιαίο σώμα. Αυτό το σώμα, συγκροτημένο και συμμορφωμένο, αποτελεί τον δέκτη του μηνύματος και τον πομπό της πίεσης, το αντικείμενο της απεύθυνσης και το υποκείμενο της ενδεχόμενης δύναμης του μέσου.

Αυτές οι γενικές παρατηρήσεις μας βοηθούν να καταλάβουμε το κύριο άρθρο των σημερινών Νέων, που σχολιάζει την χθεσινή πρόταση μομφής που κατέθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ για τον Γιάννη Στουρνάρα:

«Στα φοιτητικά αμφιθέατρα είναι εύκολο. Παίρνεις θέση στη γωνιά σου, περιστοιχισμένος από τα στελέχη και ορισμένους χειροκροτητές, και εκλαϊκεύεις τη «γραμμή». Ενίοτε επιτρέπεται και να αυτοσχεδιάσεις – ο αυτοσχεδιασμός είναι απαραίτητος στις ακόμα τρυφερές ηλικίες, όταν οι βεβαιότητες, όσο ισχυρά κι αν εκφράζονται, στην πραγματικότητα χρειάζονται μεγάλη δόση φαντασίας για να τεκμηριωθούν, αφού, λόγω ηλικίας, είναι πολύ δύσκολο να είσαι πολύ ξεκάθαρος για θέματα ιδεολογίας και πολιτικής. Κι άλλωστε, ακόμα κι εκείνοι που διαβάζουν πολύ μαρξισμό, δεν ξέρουν τα πάντα, αφενός γιατί τον διαβάζουν υπό το πρίσμα της κομματικής γραμμής, αφετέρου διότι εκτός από θεωρία πρέπει να παρακολουθήσουν και πολλά εργαστήρια: αφισοκολλήσεις, μοίρασμα φυλλαδίων, πολιτικά καμάκια, ίσως και κανένα twitter για όσους δεν φοβούνται τον “τεχνοφασισμό”…

  

»[...] Αλλά η πολιτική δεν είναι φοιτητικός συνδικαλισμός. Και δεν έχει καμία σχέση με τον αυτοσχεδιασμό του αμφιθεάτρου η κοινοβουλευτική παρουσία. Δεν είναι η κοινοβουλευτική παρουσία υφάκι και χειροκροτητές, μόνο, για τις εντυπώσεις. Πρωτίστως, είναι ένα πλέγμα κανόνων, προϋποθέσεων, υποχρεώσεων. Και όσο ατίθασος κι αν είσαι δεν μπορείς να ξεφύγεις από αυτό το πλέγμα των κανόνων.

  

Η χθεσινή οικτρή παρουσία του Αλέξη Τσίπρα στο Κοινοβούλιο ήταν αποτέλεσμα της υποτίμησης αυτού του πλέγματος κανόνων».

  

Με το ύφος γυμνασιάρχη του ‘60, ο συντάκτης του κύριου άρθρου θα συμμορφώσει το κοινό της εφημερίδας συνδέοντας σε μια μετωνυμική αλυσίδα τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης με τον φοιτητή που παίρνει το λόγο σε μια συνέλευση πανεπιστημίου. Συνεχίζοντας την επίθεση της εφημερίδας απέναντι στην ιδέα του Πανεπιστημίου ως απροϋπόθετου χώρου έκφρασης (η αρθρογραφία της εφημερίδας έχει κάνει πολλή δουλειά ήδη, βλ. τον με κοινωνικά κριτήρια ευνοημένο φοιτητή που έγινε κακός δημόσιος υπάλληλος · βλ. το περί αντιγραφής άρθρο του Ηλία Κανέλλη), το κύριο άρθρο αντιπαραθέτει τον τρόπο της φοιτητικής συνέλευσης (την οποία θα υποβαθμίσει σε μια καθαρά ρητορική αντιπαράθεση ανώριμων υποκειμένων) με τον τρόπο του Κοινοβουλίου (το οποίο και υποβαθμίζει επίσης θεωρώντας το χώρο της απόλυτης τυπικότητας). Η πρόταση μορμφής θα θεωρηθεί —μέσα σ’ αυτό το αξιωματικό πλαίσιο— ως μεταφορά του τρόπου του αμφιθεάτρου στη Βουλή, ως υποβάθμιση μιας τυπικότητας από μια ρητορική. Το κοινό θα συγκροτηθεί έτσι ως συμμορφωμένο στην ιδέα ενός Κοινοβουλίου που απλώς εκτελεί με μαθηματικό τρόπο, ως μια μηχανή όπου το εκφερόμενο θα είναι πάντα το «ναι». Και θα συγκροτηθεί επίσης ως εχθρικό απέναντι σε κάθε κίνηση που θα χρησιμοποιήσει μια ρητορική με σκοπό το βραχυκύκλωμα της μονοδιάστατης λειτουργίας μίας διαδικασίας που υποτίθεται πως αποφασίζει, δηλαδή πως θέτει εαυτόν μπροστά στην διακινδύνευση της ρητορικής.

  

Η απόκρυψη είναι εδώ, και πάλι, διπλή: το κύριο άρθρο αποκρύπτει πως και η φοιτητική συνέλευση είναι προϊόν ενός πλαισίου κανόνων και διαδιακασιών· αποκρύπτει και πως η κοινοβουλευτική διαδικασία είναι ταυτόχρονα και περφόμανς, μια διαδικάσία όπου η αλήθεια δημιουργείται ως πειθώ. Διπλή απόκρυψη, διπλή λειτουργία: ο συμμορφωμένος αναγνώστης θα ρίξει το ανάθεμα στον ανώριμο, φοιτητοστραφή ΣΥΡΙΖΑ προστατεύοντας τον ζωτικό χώρο της προοδευτικής εφημερίδας — ή τουλάχιστον έτσι ελπίζει ο συντάκτης του κύριου άρθρου.

 

Χρήστος Νάτσης από unfollow