Είναι πολλά τα λεφτά, Άρη!

Tου ΑΝΔΡΕΑ ΖΑΦΕΙΡΗ*

Μα γιατί τόσος θόρυβος γύρω από το φάρμακο; Η Ονδούρα τι σχέση έχει με το  μικρό αντισυνταγματικό πραξικόπημα στη Βουλή; Και τα κανάλια γιατί να παρουσιάζουν το άσπρο-μαύρο και με το δάκρυ να τρέμει στο eyeliner για το δικαίωμα του λαού στο φτηνό φάρμακο;    Μα γιατί τόσος θόρυβος γύρω από το φάρμακο; Γιατί είναι πολλά τα λεφτά, Άρη (αλλά όχι μόνο)!

Η ΜΑΦΙΑ.

Η παγκόσμια αγορά φαρμάκων αντιπροσωπεύει περίπου 700 δισ. ευρώ. Το 50% της παγκόσμιας αγοράς ελέγχεται από 7 εταιρείες(«Big Pharma»): οι Bayer, GlaxoSmith-Kline (GSK), Merck, Novartis, Pfizer, Roche, Sanofi-Aventis- ελέγχουν το ήμισυ της αγοράς. Κάθε 1 ευρώ που επενδύεται στην παρασκευή...
ενός φαρμάκου  αποφέρει στα φαρμακοβιομηχανικά μονοπώλια περίπου 1.000 ευρώ..

28 Ιουνίου 2009. Ο πρόεδρος της Ονδούρας, μια χώρα η οποία εισάγει όλα τα φάρμακά της από τις «Big Pharma», Μανουέλ Σελάγια ανατρέπεται από πραξικόπημα. Ένα βασικό του  λάθος: διαπραγματευόταν -μετά την είσοδο της Ονδούρας, τον Αύγουστο του 2008, στους κόλπους της ALBA (Μπολιβαριανή Συμμαχία των Λαών της Αμερικής)- μια εμπορική συμφωνία με την Αβάνα για την εισαγωγή  κουβανέζικων φαρμάκων, μειώνοντας, έτσι, τα έξοδα των κρατικών νοσοκομείων.

Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ.

Είναι γεγονός ότι κυβέρνηση και υπουργός υγείας λειτουργούν σαν απλοί dealers των μονοπωλιακών φαρμακοβιομηχανιών. Ποια μπορεί να είναι η απάντηση; Πως μπορεί, κόντρα στη κυβερνητική πολιτική γενοκτονίας,  να εξασφαλιστεί καλό και φθηνό φάρμακο για όλους, όταν  το 28,4% των πολιτών  τροποποιεί ή διακόπτει τη φαρμακευτική αγωγή του καθώς  δεν διαθέτει χρήματα;

«…Να βρούμε μια φόρμουλα ισορροπίας με τις πολυεθνικές με ξεκάθαρους όρους και κανόνες, με διαφάνεια και έλεγχο όλων των επιχειρήσεων»,  προτείνει  η Πανελλήνια Ένωση Φαρμακοβιομηχανίας

«Να στηρίξουμε την ελληνική φαρμακοβιομηχανία πολλαπλώς, καθώς αποτελεί σημαντικό θύλακα ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Θέλουμε … να βρούμε μια φόρμουλα ισορροπίας με τις πολυεθνικές, με ξεκάθαρους όρους και κανόνες, με διαφάνεια και έλεγχο όλων των επιχειρήσεων και των φορολογικών υποθέσεων των εταιρειών» δηλώνει  καλοπροαίρετα ο Α.Ξανθός στις 26/11/13.

ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΥΜΒΕΙ  ΚΑΤΙ ΤΕΤΟΙΟ ΚΑΙ ΠΩΣ;

Όταν μιλάμε για φαρμακοβιομηχανία στην Ελλάδα, καλό είναι να έχουμε υπόψη μας τα εξής στοιχεία:

Α) Οι περισσότερες και μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου, αποτελούν θυγατρικές, εργολάβους, παρακλάδια ή αντιπροσωπείες ξένων πολυεθνικών.

Β) Το «φάρμακο» πρόκειται για ένα εμπόρευμα, του οποίου το επίπεδο  της κατανάλωσης το ορίζουν οι κυβερνήσεις  μέσω της λεγόμενης «δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης», δηλαδή τον όγκο των πωλήσεων που καλύπτονται από τα Ασφαλιστικά Ταμεία και οι οποίες  ξεπερνούν το 50% των συνολικών πωλήσεων του κλάδου.

Από το  2004 που η Δημόσια Φαρμακευτική δαπάνη ήταν 2,43 δισ. ευρώ, το 2009 έφτασε τα 5,09 δισ. ευρώ. Από τα μέσα του 2010, άρχισε η συστηματική πολιτική περικοπών στον κλάδο της Υγείας και ειδικότερα στον κλάδο του φαρμάκου. Το 2010 έπεσε στα 4,25 δισ. ευρώ, το 2011, 3,92 δισ. και το 2012, 2,88 δισ. ευρώ .

Όμως το party που συντηρούσαν και συντηρούσε εταιρείες, διοικήσεις και κυβερνήσεις, σε βάρος των εργαζομένων δεν σταμάτησε.

Γ) Τα κέρδη ελληνικών και ξένων μονοπωλιακών ομίλων. Δεκάδες χιλιάδες επιχειρήσεις καταστρέφονται και κλείνουν , οι φαρμακοβιομηχανίες όμως εξακολουθούν και έχουν ικανοποιητική κερδοφορία, αποδεικνύοντας τα ιδιαίτερα υψηλά περιθώρια κέρδους που έχουν καταφέρει να επιβάλουν στην αγορά.

Οι συνολικές πωλήσεις ανέρχονται σε 1,35 δισ. ευρώ και είναι αυξημένες κατά 2% σε σύγκριση με το έτος 2011, ενώ τα συνολικά καθαρά κέρδη για το 2012, μετά την πρόβλεψη για φόρους, είναι 48,8 εκατ. ευρώ.

Το top five των πωλήσεων:

BOEHRINGER INGELHEIM ΕΛΛΑΣ ΑΕ, (πολυεθνική) πωλήσεις  244,41 εκατ. ευρώ

ΒΙΑΝΕΞ AE, (ελληνική)  διενεργεί εργολαβίες για την  Pharmaserve Lilly, (240,19 εκατ. Ευρώ),

ΦΑΡΜΑΤΕΝ, ελληνική (149,32 εκατ. Ευρώ),

ΦΑΜΑΡ, ελληνική, υπερεργολάβος της Αγγλικής  GlaxoSmithKline (Panadol), της Novartis και της Pfizer (120,80 εκατ. Ευρώ),

ELPEN, ελληνική, αναλαμβάνει εργολαβίες για τις Novartis,  Baxter, Bayer, Lundbeck,  Euritalia και Ferring. (115,33 εκατ. ευρώ)

Δ) Συγκεντρωτισμός και σχέση ελληνικών και ξένων μονοπωλιακών εταιριών.

Σύμφωνα με την ανάλυση ισολογισμών που κάνει η ICAP, το 2009, υπήρχαν 107 εταιρείες και 13.230 απασχολούμενοι. Λειτουργούσαν  150 φαρμακαποθήκες. Παρατηρούνται σαφείς τάσεις συγκέντρωσης τα τελευταία χρόνια. Το μερίδιο των 20 πρώτων επιχειρήσεων του κλάδου διαμορφώνεται ως εξής:

Το 2003 κατείχαν το 72,3% της ααγοράς.

Το 2005 κατείχαν το 76,1%

Το 2007 κατείχαν το 78,6%

Το 2009 κατείχαν το 89,6%

Όπως σημειώνεται σε έρευνα της Τράπεζας Πειραιώς, «μέχρι το 2000 η εγχώρια φαρμακοβιομηχανία κάλυπτε σημαντικό μέρος της εγχώριας κατανάλωσης, αλλά στη συνέχεια, λόγω της ένταξης στην ΟΝΕ (...) το ποσοστό κάλυψης μειώθηκε σημαντικά». Σύμφωνα με τους υπολογισμούς που περιλαμβάνονται στη σχετική μελέτη, η εγχώρια βιομηχανία φαρμάκων το 1990 κάλυπτε το 55,4% των αναγκών, το σχετικό ποσοστό μειώθηκε στο 30,9% το 1999, ενώ το 2004 είχε γκρεμίστηκε στο 17,6%.

Οι εισαγωγές φαρμάκων όλα τα τελευταία χρόνια σημειώνουν αξιοπρόσεκτη αύξηση, αφού από 1,1 δισ. ευρώ που ήταν η αξία του το 2000, το 2009 είχαν ήδη διαμορφωθεί στα 3,3 δισ. ευρώ.

Οι εταιρίες που ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος της αγοράς είναι:

1. Novartis με μερίδιο 8,7%, θυγατρική, πρόεδρος Arnaut Ploos Van Amstel

2. Pfizer με 8,0% , θυγατρική της ομώνυμης Αμερικανικής, η οποία συγχωνεύθηκε το 2000 με τη Warner-Lambert.

3. Sanofi με 7,3%, θυγατρική Γαλλικής, με παρουσία σε περισσότερες από 100 χώρες  και  100.000 εργαζόμενους.

4. AstraZeneca με 5,6%, θυγατρική/εισαγωγική της Αγγλο-σουηδικής ομώνυμης.

5. ΒΙΑΝΕΞ  με 5,2%, ελληνική των αδελφών Γιαννακόπουλων.

ΜΕΡΙΚΑ ΠΕΡΙΕΡΓΑ(;) ΣΤΟΙΧΕΙΑ.

1) Παρατηρούμε, εκτός από το βαθμό συγκέντρωσης, ότι τα ξένα μονοπώλια έχουν υψηλό βαθμό διείσδυσης στην ελληνική αγορά αλλά και ότι πολλές ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες ουσιαστικά λειτουργούν ως υπερεργολαβικές ή εργολαβικές ή εισαγωγικές των ξένων. Το παράδοξο οι «ελληνικές» εταιρίες να έχουν υψηλότερα κέρδη από τις ξένες, παρ όλο που οι δεύτερες έχουν μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς εξηγείται από το ότι οι ξένες μητρικές προμηθεύουν στις θυγατρικές τους τις πρώτες ύλες υπερτιμολογημένες ώστε το κέρδος να παραμένει στις πρώτες.

2) Η εξάρτηση της χώρας από τα διεθνή μονοπώλια είναι καταθλιπτική στον τομέα της προμήθειας φαρμακευτικών υλών. Συντριπτική είναι και η εικόνα στο επίπεδο της τεχνογνωσίας και της έρευνας.

3) Η κατευθυνόμενη υπερκατανάλωση φαρμάκων και το «κύκλωμα» (νοσοκομεία, φαρμακεία, γιατροί )  συνδέεται με μια φαρμακευτική πολιτική που λειτουργεί με βασικό άξονα το κέρδος και όχι τον άνθρωπο.

4) Ο βαθμός συγκέντρωσης και κυριαρχίας των ξένων μονοπωλίων αποτελεί μια νομοτελειακή τάση που δε συνδέεται μόνο με τις μνημονιακές πολιτικές και ακόμη και μια πιθανή ακύρωσή τους δύσκολα μπορεί να την ακυρώσει ή να την ανατρέψει.

Η παραπάνω εικόνα μόνο αισιόδοξη δεν μπορεί να είναι για μια λογική «ισορροπίας» μεταξύ του ελληνικού και του ξένου κεφαλαίου. Οι νόμοι της αγοράς δεν ρυθμίζονται με βάση τη καλή ή κακή πρόθεση. Δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια, ειδικά σε περιόδους υψηλής έντασης του ανταγωνισμού λόγω κρίσης, για εύκολες λύσεις.

Αυτή η εικόνα δεν μπορεί να σπάσει παρά μόνο με μια κάθετα διαφοροποιημένη πολιτική φαρμάκου, μια πολιτική που μπορεί να έχει σαν κέντρο της τον στόχο της κοινωνικοποίησης του συνόλου της φαρμακοβιομηχανίας στη χώρα.

ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ.

Στα πλαίσια της παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας, μόνο μια ισχυρή εθνική βιομηχανία φαρμάκου,  τμήμα ενός ισχυρού ενιαίου Τομέα Υγείας, που θα παρέχει Δωρεάν ιατρική, νοσοκομειακή και φαρμακευτική περίθαλψη σε όλους, στα πλαίσια ενός ρεαλιστικού, μεταβατικού, εναλλακτικού προγράμματος εξουσίας μπορεί να εγγυηθεί:

1) Επιστημονικά ορθολογική κατανάλωση καθώς το μοναδικό μέτρο θα πρέπει να είναι οι πραγματικές ανάγκες όλων των ασθενών και όχι το κέρδος.

2) Φθηνή κατανάλωση καθώς δεν θα υπάρχουν τα μεσάζοντα παρασιτικά κυκλώματα και η προμήθεια πρώτων υλών (ή φαρμάκων όπου δεν θα είναι εφικτή η παραγωγή τους) θα γίνεται με την αποκλειστική επιδίωξη του μικρότερου κόστους.

3) Οφέλη στη δημόσια υγεία, γιατί θα ακυρωθεί η υπερκατανάλωση και οι πόροι θα μπορούν να κατευθυνθούν και σε άλλους τομείς (π.χ. πρόληψη).

4) Οφέλη επιστημονικά και παραγωγικά καθώς θα αξιοποιηθεί ένας μεγάλος αριθμός επιστημόνων και ειδικευμένου προσωπικού (φαρμακοποιοί, γιατροί, βιοχημικοί, παρασκευαστές κλπ) σε τομείς εργαστηριακής και κλινικής έρευνας, σύνθεσης, ανάλυσης, ελέγχου και παρασκευής φαρμάκου.

Η δημιουργία Κλάδου εθνικής βιομηχανίας φαρμάκου δεν θα περιλαμβάνει μόνο το χώρο της παραγωγής αλλά θα επεκτείνεται  και στους τομείς του εισαγωγικού και εξαγωγικού εμπορίου φαρμάκων και φαρμακευτικών υλών.  Μια τέτοια απόπειρα θα περιλαμβάνει, σε συνεργασία, ποικίλους τομείς και υποτομείς που θα αξιοποιούν όλες τις υπάρχουσες δυνατότητες (φαρμακευτικά φυτά και πρώτες ύλες, επιστημονικό προσωπικό, τεχνικό και εργατικό προσωπικό, εργαστηριακό και παραϊατρικό) σε συνάρτηση και με τις υπάρχουσες ανάγκες και τα σύγχρονα επιστημονικά και τεχνικά δεδομένα.

Οι πολιτικές και κοινωνικές προϋποθέσεις για την υλοποίηση ενός τέτοιου σχεδίου στα πλαίσια της παραγωγικής ανασυγκρότησης είναι ευνόητες αλλά όχι αυτονόητες.

Το 1978 ο Δ. Δημητριάδης είχε γράψει ένα σπαρακτικό, προφητικό κείμενο. Το «Πεθαίνω σα χώρα». Ίσως να απέχουμε ακόμη από το σημείο αυτό. Όμως την  έρευνα του Νοσοκομείου της Καλαμάτας, που σημειώνει 44% αύξηση των εμφραγμάτων του μυοκαρδίου την τελευταία πενταετία ήρθε να συμπληρώσει και η έρευνα του Νοσοκομείου Ελπίς, σύμφωνα με την οποία η αύξηση αυτή ήταν σαφώς μεγαλύτερη για το γυναικείο φύλο ( 86%), στους κάτω των 45 ετών (αύξηση 74,5%), ενώ τρομακτική ήταν η αύξηση συνολικά των ανασφάλιστων ασθενών που υπέστησαν έμφραγμα (126,5%).

«… όμως αυτή η χώρα… δε μ’ αφήνει να είμαι η ζωή, να δίνω τη ζωή. Έχει φάει σαν καρκίνος … τα μυαλά μου …έχει μαγαρίσει όλες τις πηγές απ’ όπου θα ’τρεχε το γάλα μου, έχει μαζέψει όλο της το χώμα μες στις φλέβες μου και μου ’χει σαπίσει το αίμα, έχει κάτσει όλη πάνω στην καρδιά μου και την έχει κουρελιάσει απ’ τα εμφράγματα και τις εμβολές, κάθε θεσμός της κι ένα έμφραγμα, κάθε νόμος της και μια εμβολή, τα ήθη της μου ’χουν σμπαραλιάσει τα πνευμόνια, η ιστορία της με κάνει να τρέμω συνεχώς ολόκληρη…, ο πολιτισμός της μ’ έχει ξεπατώσει, μ’ έχει ξεθεώσει, δεν πάει άλλο…»

«Πεθαίνω σα χώρα,» Δ. Δημητριάδης, 1978.

*Ο Ανδρέας Ζαφείρης είναι μέλος της Γραμματείας των Συνεργαζόμενων Εκπαιδευτικών Κινήσεων (ΣΥΝΕΚ).

Πέμπτη 28 Νοεμβρίου 2013

Από iskra