Το έπος του 40

Χρόνια Πολλά

Αφιέρωμα 28η Οκτωβρίου: Η μεγάλη μέρα των ελλήνων

Την 28η Οκτωβρίου 1940, η προοπτική της Ιστορίας ήταν όσο ποτέ ζοφερή. Οι λαοί της Ευρώπης είχαν υποδουλωθεί ή φαίνονταν έτοιμοι να υποκύψουν στην φυλετική αλαζονεία του προβαλλόμενου ως «λαού των κυρίων». Η Γερμανία σάρωνε τα σύ­νορα των ηπειρωτικών επικρατειών, απειλούσε την υπόσταση της θαλασσοκράτειρας, προχωρούσε ακάθεκτη προς την κοσμοκρατορία.

Είναι και σήμερα συνταρακτικό το θέαμα της αλληλουχίας των γεγονότων, όσα οδήγησαν ...

την ανθρωπότητα προς την αλλοφροσύνη εκείνη. Και είναι τραγικό δίδαγμα, η ολέθρια συνέπεια της αδυναμίας των δυτικοευρωπαϊκών τότε κυβερνήσεων, της ηθικής ανοχής και της πολιτικής μυωπίας αντίκρυ στον ανερχόμενο εθνικοσοσιαλισμό, παρά τις διακηρυγμένες από τον ίδιον εγκληματικές προθέσεις του. Αποτέλεσμα, η ανετοιμασία τους σε οίκτρο βαθμό, την 2α Σεπτεμβρίου 1939, όταν κήρυξαν τον πόλεμο εναντίον της εθνικοσοσιαλιστικής Γερμανίας. Επακόλουθο και η ακατάσχετη προέλαση της γερμανικής πολεμικής μηχανής τους πρώτους δέκα μήνες του πολέμου.

Επί τέσσαρες μήνες, ύστερα, η Μεγάλη Βρετανία, μόνη εμπόλεμη προς τον Άξονα Βερολίνου - Ρώμης, αγωνιζόταν και αγωνιούσε, με πολύ μικρές ελπίδες να περισωθεί. Στη δύσκολη αυτή στιγμή της Ιστορίας σήμανε η ώρα της μεγάλης δοκιμασίας του ελληνικού λαού. Παρεμβλήθηκε τότε η άθλια επιδίωξη της φασιστικής Ιταλίας να κατακτήσει ελληνικά εδάφη. Και την αυγή της 28ης Οκτωβρίου 1940 επίλεκτες μονάδες του ιταλικού στρατού παραβίαζαν τα βορειοδυτικά σύνορα της Ελλάδος.

Το πλήγμα ήταν βαρύτατο. Μόλις είχε συνέλθει ο ελληνικός λαός από την αιμορραγία των πολεμικών επιχειρήσεων των ετών 1912 έως 1922, και από τον συγκλονισμό της σφαγής και του διωγμού των Ελλήνων της Μικράς Ασίας το 1922. Εξάλλου καθεστώς πολιτικής ανελευθερίας είχε επιβληθεί από τις 4 Αυγούστου 1936 στην Ελλάδα, με συνέπεια τα συναισθήματα πικρίας της μεγάλης μερίδας του 'Ελληνικού λαού, ή και ψυχρότητας και ακόμη εχθρότητας προς την τότε κυβέρνηση. Και όμως, αντίκρυ στην απρόκλητη επιδρομή του εχθρού, σφυρηλατήθηκε ακαριαία η εθνική ομοψυχία των Ελλήνων. Και υπήρξε η εθνική αυτή ομοφροσύνη ανεξαίρετη, χωρίς καμία διαφωνία, και των πιο αντίθετων προς την κυβέρνηση και των πιο σκληρά διωγμένων από την κυβέρνηση πολιτών είτε κομμάτων.

Ο σεβασμός εξάλλου προς την ιστορική αλήθεια επιβάλλει να τονισθεί ότι η κυβέρνηση εκείνη της Ελλάδος, την ώρα της επιδρομής του ιταλικού στρατού, ανταποκρίθηκε θετικά στις διαθέσεις του ελληνικού λαού. Ο τότε πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς, όταν αρνήθηκε να υποκύψει την αυγή της 28ης Οκτωβρίου στο ιταλικό τελεσίγραφο, εξέφραζε την αταλάντευτη βούληση του ελληνικού λαού, σύμφωνη με τις υπαγορεύσεις της ηθικής κληρονομιάς του: μεστής από ηρωικές αρνήσεις υποταγής, άλλες στη σφαίρα του μύθου, όπως του Προμηθέα και της Αντιγόνης, άλλες στη διάσταση της Ιστορίας, υψωμένες στη σφαίρα του θρύλου, όπως του Λεωνίδα και του Παλαιολόγου, και αμέτρητων άλλων ανδρών και γυναικών της αρχαίας και της νεώτερης Ιστορίας του Ελληνισμού. Επιβάλλεται να λεχθεί, επίσης, ότι η κυβέρνηση εκείνη, πoλλαπλά βλαπτική, με την καταπάτηση των ελευθεριών του λαού και τη διάλυση του πολιτικού βίου της χώρας, δεν ολιγώρησε για την ετοιμασία της άμυνας του Έθνους.


Η άρνηση της Ελλάδος να υποταχθεί στον αήττητο Άξονα Ρώμης - Βερολίνου και η επακόλουθη απώθηση των επιδρομέων τις δύο πρώτες εβδομάδες του ελληνο-ιταλικού πολέμου υπήρξε κρίσιμο ιστορικό γεγονός. Με τις βαρύτατες όμως αυτές θυσίες, ή μάλλον και με αυτές, είχε ήδη τότε συντελεσθεί η κρίσιμη συμβολή της Ελλάδος για την αλλαγή της πορείας του μεγάλου πολέμου, Ύστερα προπάντων από την πρώτη πέραν των ελληνικών συνόρων νίκη του ελληνικού στρατού, με την κατάληψη της Κορυτσάς, η κοινή γνώμη σε πολλές χώρες, ιδιαίτερα στη Αίγυπτο και σε άλλες χώρες της Μέσης 'Ανατολής, έπαυσε να πιστεύει στη μεγαλοσύνη του Μουσολίνι και στη στρατιωτική μεγαλοδυναμία της Ιταλίας.

Ισχυρές ιταλικές πολεμικές δυνάμεις, χερσαίες, εναέριες, θαλάσσιες, έμειναν εμπλεγμένες στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο και άρα δεν διατέθηκαν για τις πολεμικές επιχειρήσεις της βόρειας Αφρικής. Οι Άγγλοι κέρδισαν τότε πολύτιμο χρόνο και διατήρησαν τη δυνατότητα να κρατήσουν την Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Η Γερμανία στερήθηκε από την εύκολη πρόσβαση προς τη διώρυγα του Σουέζ και προς τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής, ή και προς τις νότιες παρυφές του Καυκάσου. Ο πατριωτισμός και η ευψυχία των Ελλήνων απέδωσαν ήδη πολλαπλάσια και των πιο αισιόδοξων προσδοκιών.

Άρχιζε το θέρος του 1941 με το ελληνικό έδαφος ολόκληρο κατεχόμενο από τον εχθρό, ενώ η Ελλάδα συνέχιζε τον πόλεμο πέραν από τον ελληνικό χώρο. Η αποστολή όμως της Ελλάδας για τη ματαίωση της καθολικής νίκης των Γερμανών και της υποταγής των λαών είχε ήδη ακέραια επιτελεσθεί.

Ο πόλεμος στην Ελλάδα είχε την κρίσιμη στρατηγική συνέπεια να καθυστερήσει πέντε εβδομάδες τουλάχιστον η επίθεση των Γερμανών εναντίον της Ρωσίας. Και η καθυστέρηση αυτή αποδείχθηκε μοιραία για τους Γερμανούς, σωτήρια για τους Ρώσους. Έχασαν οι Γερμανοί για ολίγες εβδομάδες την ευκαιρία να καταλάβουν τη σοβιετική πρωτεύουσα το 1941. Έκτοτε ο χρόνος άρχισε να τρέχει εναντίον τους. Αυτή υπήρξε η κορυφαία συμβολή της Ελλάδος στη λυτρωτική για την ανθρωπότητα έκβαση του μεγίστου εκείνου εξάχρονου πολέμου.


Απόσπασμα από παλαιότερο άρθρο του Κ.Ι.Δεσποτόπουλου στην εφημερίδα "Ελευθεροτυπία"