Το μακρύ ταξίδι Παπαδήμου από το ΜΙΤ στη ληστεία του Χρηματιστηρίου

Χαμηλού προφίλ, αλλά άριστος στις δημόσιες σχέσεις. Διαβασμένος, αλλά «σιγουράτζα», δηλαδή άνθρωπος που αποφεύγει να εκτεθεί με τολμηρές απόψεις και δεν επιθυμεί συγκρούσεις.

Ο Λουκάς Παπαδήμος προτιμά την ήρεμη οικογενειακή ζωή, τους περιπάτους και τα ήσυχα καφέ. Του άρεσε η ακαδημαϊκή καριέρα, αλλά έκανε και μια πολυετή βόλτα στις παρυφές της πολιτικής. Όμως, οι εντάσεις της κεντρικής πολιτικής σκηνής δεν του ταίριαζαν, μολονότι ως φοιτητής είχε κάνει ένα πέρασμα απ' τον «Ρήγα Φεραίο» το 1968, ως φοιτητής. Για τον ίδιο λόγο είχε αρνηθεί μια θέση στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ το 2007 και το 2009, όταν κυκλοφορούσε ως σίγουρο το όνομά του. Και ας είναι γείτονας -μένει στο διπλανό σπίτι- τα τελευταία χρόνια με τον Δημήτρη Ρέππα, στην οδό Στρατηγού Καλλάρη, στο Παλαιό Ψυχικό.

Ο τρίτος τραπεζίτης που αναλαμβάνει τη...

διακυβέρνηση της χώρας, μετά τον Ξεν. Ζολώτα και τον Στεφ. Σκουλούδη, γεννήθηκε στις 11 Οκτωβρίου του 1947 και η οικογένειά του κατάγεται από τη Δεσφίνα της Φωκίδας. Όταν τελείωσε το Κολλέγιο Αθηνών, το 1966, έφυγε κατευθείαν για τις ΗΠΑ, προκειμένου να σπουδάσει Φυσική στο διάσημο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ), από το οποίο αποφοίτησε το 1970.

Αρκετοί αστειεύονταν με το γεγονός ότι ούτε οι μεταπτυχιακές σπουδές του (ασχολήθηκε με την Ηλεκτρονική Μηχανική) ήταν στην Οικονομία. Η οικονομική επιστήμη τον κέρδισε με το διδακτορικό του, το οποίο ολοκλήρωσε το 1978, και δύο χρόνια μετά εργαζόταν ως οικονομικός αναλυτής στην Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ (FED). Το 1977 είχε παντρευτεί την ολλανδικής καταγωγής Σάνα Ινγκραμ, που ασχολείται ερασιτεχνικά με τη ζωγραφική, αλλά το ζευγάρι δεν απέκτησε παιδιά. Εκθέσεις της Σ. Ινγκραμ είχαν φιλοξενηθεί σε κάποιες γκαλερί της Αθήνας και συναντούσες κάποιες φορές το ζεύγος Παπαδήμου σε εκδηλώσεις που συνδέονται με την τέχνη.

Όπως δηλώνουν στη «δημοκρατία» συμμαθητές του από το Κολλέγιο Αθηνών, ήταν κάθε χρόνο ο καλύτερος μαθητής. Αυτός πήρε το Valedictorian, το βραβείο που απονέμεται στον καλύτερο μαθητή της τελευταίας τάξης του Κολλεγίου. Όμως από τότε ήταν «γκρίζος και ισορροπιστής» και ήθελε να τα έχει καλά με όλους, χαρακτηριστικά που τον ακολουθούν και στην επαγγελματική του διαδρομή. Ορισμένοι από τους συμμαθητές του έσπευσαν χθες να κυκλοφορήσουν παλαιές φωτογραφίες και να τον υμνήσουν. Μεταξύ αυτών που ήταν έτοιμοι να μιλήσουν ήταν ο ηθοποιός Κώστας Αρζόγλου και ο εφοπλιστής Νίκος Τσαβλίρης. Οι συμμαθητές του τονίζουν την αγάπη του για τα βιβλία. Γι' αυτό και την περίοδο που εργάστηκε στην Τράπεζα της Ελλάδος πεταγόταν αρκετές φορές στο κοντινό βιβλιοπωλείο «Ελευθερουδάκης». Κάποιοι τον θυμούνται να περπατά στο πολυώροφο κτίριο και να ξεφυλλίζει στα όρθια.

Είχε επιστρέψει στη χώρα μας το 1985, καθώς ήταν ένα από τα αγαπημένα παιδιά τού τότε διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος Δημήτρη Χαλικιά. Στην Κεντρική Τράπεζα, που διορίστηκε ως σύμβουλος την ίδια χρονιά, γνώριζαν ότι δεν χαλάει χατίρι σε κανέναν, αρκεί να μην εκτεθεί. Γι' αυτό και όταν το 1993 διορίστηκε υποδιοικητής και τον επόμενο χρόνο αναβαθμίστηκε σε διοικητή είχε ήδη παντού μόνο φίλους... Η θητεία του ως διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος (1994-2002) συνδέθηκε με την περίοδο Κ. Σημίτη, τη «φούσκα» του Χρηματιστηρίου, τη λεγόμενη δημιουργική λογιστική (τον εξωραϊσμό των δημόσιων οικονομικών) και την είσοδο στο ευρώ. Ως συνήθως, δεν είχε μιλήσει για τα «μαγειρέματα» και οι εκθέσεις του ήταν στο γνωστό μοτίβο: Γενικές αιχμές και ευχολόγια για το τι πρέπει να γίνει, χωρίς να διαταράσσεται το πανηγυρικό κλίμα των τότε κυβερνήσεων για την «ισχυρή οικονομία».

Τσάι και συμπάθεια στον «Λωτό»

Εκείνα τα χρόνια έπινε καφέ στη «Βιβλιοθήκη» στο Κολωνάκι (αγαπημένο στέκι του Κ. Σημίτη και της παρέας του) και τον συναντούσες στην τσαγιερί «Λωτός» του Νέου Ψυχικού. Ο Λουκάς Παπαδήμος, παρά το γεγονός ότι συνεργάστηκε στενότατα με τον πρώην πρωθυπουργό, δεν ήταν στον πολύ στενό πυρήνα των φίλων του Κ. Σημίτη. Είχε, όμως, στενότατες σχέσεις με αρκετούς συνεργάτες του. Διατήρησε όμως το χαμηλό προφίλ, ενώ την ίδια τακτική ακολούθησε και από τη θέση του αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Σχεδόν ποτέ δεν έβλεπες δηλώσεις του στο διεθνή Τύπο, ενώ η παρουσία του περιοριζόταν σε ομιλίες.

Από την Ελλάδα σχεδόν εξαφανίστηκε, για να επιστρέψει στο προσκήνιο την τελευταία διετία, εξαιτίας της κρίσης. Από το 2010 ήταν άμισθος σύμβουλος του Γιώργου Παπανδρέου. Απέφυγε να αναλάβει ενεργότερο ρόλο στις κυβερνήσεις του Γ. Παπανδρέου, μολονότι όταν ολοκληρώθηκε η θητεία του στην ΕΚΤ αρκετοί τον θεωρούσαν σίγουρο για τη θέση του υπουργού Οικονομικών. Προτίμησε τη θέση του επισκέπτη καθηγητή στο Χάρβαρντ. Με την ιδιότητα αυτή έγραψε προ ημερών και το άρθρο στους «Financial Times», στο οποίο εμφανιζόταν αντίθετος με το μεγάλο «κούρεμα» του ελληνικού χρέους. Τελικά συνέβη αυτό ακριβώς που έλεγε ότι πρέπει να αποφευχθεί. Και τώρα, ως πρωθυπουργός, καλείται να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά.

Οι προτροπές για επένδυση σε μετοχές και η «φούσκα» που «έσκασε» στα χέρια του
Κόσμος όμορφος και αγγελικά πλασμένος υπάρχει στα παραμύθια, και ο νέος πρωθυπουργός Λουκάς Παπαδήμος, που διακόνησε τη χώρα από διάφορες θέσεις στην Τράπεζα της Ελλάδος στο διάστημα 1984-2002, έχει παρελθόν σύμπλευσης με τις συστημικές πολιτικές δυνάμεις της μεταπολιτεύσεως, που χρεοκόπησαν τη χώρα. Ο με ακρίβεια εκφερόμενος λόγος του επιδεχόταν όχι τυχαία πολλαπλών ερμηνειών.

Το 1997, έναν μήνα μετά την υποτίμηση της δραχμής, είχε φωτογραφίσει την οικονομική κατάσταση λέγοντας:

«Η βασική πρόκληση για την οικονομική πολιτική είναι να συνδυαστεί η πορεία προς τη νομισματική σταθερότητα και τη δημοσιονομική εξυγίανση με τη διεύρυνση και ποιοτική αναβάθμιση του παραγωγικού δυναμικού της χώρας, ώστε να καταστεί εφικτή η σταδιακή απορρόφηση της ανεργίας και η επίτευξη εξωτερικής ισορροπίας». Προέτρεψε με τον γνωστό ασαφή τρόπο του ότι πρέπει να νοικοκυρέψουμε την οικονομία (μείωση ελλειμμάτων κ.λπ.), να την κάνουμε ανταγωνιστική, να πουλάμε φτηνά και καλά προϊόντα, ώστε να μειωθεί η ανεργία.

Σήμερα, 14 χρόνια αργότερα, η ανεργία πλησιάζει το 1.000.000 άτομα, με προοπτική να αυξηθεί, η χώρα είναι χρεοκοπημένη και ο αντιπαραγωγικός δημόσιος τομέας απασχολεί κι αυτός περίπου 1.000.000 εργαζομένους.

Η χειραγώγηση
Τον Σεπτέμβριο του 1999 ο Λουκάς Παπαδήμος, με συνέντευξή του στην «Καθημερινή», προειδοποιούσε για τη φούσκα του Χρηματιστηρίου αναφέροντας: «Ιδιαίτερα προβληματίζει το γεγονός ότι κατά τους τελευταίους μήνες έχει σημειωθεί μεγάλη άνοδος των τιμών των μετοχών εταιριών με περιορισμένα ή και ανύπαρκτα κέρδη, χωρίς αξιόλογα περιουσιακά στοιχεία και με αβέβαιες οικονομικές προοπτικές. Η εξέλιξη αυτή δεν μπορεί παρά να αντικατοπτρίζει ελλιπή ή λανθασμένη πληροφόρηση και άγνοια των κινδύνων που αντιμετωπίζονται».

Εκείνο το φοβερό καλοκαίρι του 1999, που η φημολογία αποτελούσε είδηση και η χειραγώγηση των μετοχών ήταν στην ημερήσια διάταξη, η μετοχή της Γενικής Αποθηκών είχε αυξηθεί κατά 389,6% στο διάστημα από τις αρχές Αυγούστου έως τα μέσα Σεπτεμβρίου.

Η προαναφερόμενη εταιρία ήταν θυγατρική της Εθνικής Τράπεζας, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Θ. Καρατζάς, ο απόλυτα έμπιστος του Κ. Σημίτη, και βέβαια η προειδοποίηση Παπαδήμου τηρούσε ίσες αποστάσεις από όλους.

Μετοχοδάνεια
Στην ίδια συνέντευξη ο Λ. Παπαδήμος είπε για τις αγορές μετοχών με δανεικά: «Οταν όμως διαφανεί η πραγματικότητα, οι τιμές προσαρμόζονται απότομα και οι οικονομικές συνέπειες μπορεί να είναι επώδυνες, ιδίως για όσους τελευταίοι εισήλθαν στην αγορά, λίγο πριν επικρατήσει η οικονομική λογική, και απέκτησαν τους μετοχικούς τίτλους όχι με ίδια, αλλά με δανειακά κεφάλαια».

Μια εβδομάδα μετά, η Κεντρική Τράπεζα αύξανε (!) το όριο δανειοδότησης για αγορά τίτλων, με ενέχυρο εισηγμένα χαρτιά, από 5.000.000 σε 15.000.000 δραχμές.

Η συνέντευξη στη «ναυαρχίδα» του Φαλήρου είχε επίσης και προτροπή για επενδύσεις σε καλά χαρτιά, εν όψει των προοπτικών της οικονομίας. Ανέφερε: «Όσοι επενδύουν ορθολογικά, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα θεμελιώδη οικονομικά δεδομένα των εταιριών, και δεν επηρεάζονται από φήμες και προσδοκίες χωρίς αντίκρισμα μπορούν να προσδοκούν ικανοποιητικές αποδόσεις μεσοπρόθεσμα, οι οποίες συναρτώνται και με τις διεθνείς προοπτικές της ελληνικής οικονομίας».

Αδύναμος κρίκος

Τα χαρτιά που πρότεινε διακριτικά ήταν οι τράπεζες, ο δείκτης των οποίων έκλεινε εκείνη την εβδομάδα στις 11.351,98 μονάδες. Στις 12 Μαρτίου του 2003 ο ίδιος δείκτης θα βρίσκονταν στις 2.077,99 μονάδες (-81,69%), ενώ σχεδόν ταυτόχρονα η UBS προειδοποιούσε ότι οι τράπεζες ήταν ο «αδύναμος κρίκος» της ελληνικής αγοράς.


Συνταγές οικονομίας με... Θυκουδίδη
Ο Λουκάς Παπαδήμος είχε έγκαιρα φωτογραφίσει το πρόβλημα της χώρας, που ήταν η εξάρθρωση της παραγωγικής βάσης, η ενίσχυση καταναλωτικών προτύπων, τα οποία συντηρούνταν με δανεικά.

Στις εκθέσεις του όμως περιέγραφε το πρόβλημα με φράσεις τύπου Θουκυδίδη, από τις οποίες κανείς δεν έβγαζε άκρη. Όμως όλοι ήταν ευχαριστημένοι από την ασάφεια. Οι πολιτικοί, που δεν έκαναν τίποτα για να αντιμετωπίσουν τις στρεβλώσεις, αλλά και ο ίδιος, που, χωρίς να βάλει το δάχτυλο επί τον τύπο των ήλων, μπορούσε να ισχυρίζεται ότι τα έχει πει. Δεν είναι τυχαίο ότι ο αντικαταστάτης του στην Τράπεζα της Ελλάδος, ο Νίκος Γκαργκάνας, παραδέχτηκε για πρώτη φορά το 2003 ότι το οικονομικό μέγεθος που συνιστά η «άσπρη τρύπα» και έδινε η Τράπεζα της Ελλάδος δεν στηριζόταν σε αξιόπιστα στοιχεία. Ο ίδιος, έναν χρόνο αργότερα, με κυβέρνηση Κ. Καραμανλή, παραδέχτηκε στη Βουλή ότι τα προηγούμενα χρόνια τα ελλείμματα κρύβονταν.
γράφουν οι Δ.Γ. Παπαδοκωστόπουλος και Ουρανία Γαλανού

Από apneagr , 1ο μοντάζ από Γρέκι , 2ο από τον Πιτσιρίκο