Του Γιάνη Βαρουφάκη
Θυμάμαι μια φορά, πρέπει να ήταν γύρω στο 1980, που άκουγα στο ραδιόφωνο του BBC την αναμετάδοση κοινοβουλευτικής αντιπαράθεσης μεταξύ ενός υπουργού της κας Thatcher και του βουλευτή των εργατικών Dennis Healey. Στην ομιλία του ο υπουργός προσπάθησε να γελοιοποιήσει τα επιχειρήματα του Healey αλλά και να μειώσει τον ίδιο τον αντίπαλό του. Όταν ήρθε η στιγμή να απαντήσει ο Dennis Healey, εκείνος σηκώθηκε στο βήμα, και είπε: "Κύριε Πρόεδρε της Βουλής, κάντε μου την χάρη να πληροφορήσετε τον κ. υπουργό ότι όσο άκουγα την ομιλία του ένιωθα σαν να με κατακρεουργούσε ένα ψόφιο πρόβατο." Κι έκατσε στην θέση του. Δεν ξέρω γιατί αλλά κάπως έτσι ένιωσα διαβάζοντας τα δύο άρθρα του Βήματος της περασμένης Κυριακής με τα οποία οι κκ. Π. Καψής και Ι. Πρετεντέρης με τίμησαν αναφερόμενοι στο όνομά μου...
Και οι δύο αναφορές των πρωτοκλασάτων δημοσιογράφων του Βήματος προκλήθηκαν από το άρθρο στην New York Times το οποίο αναφέρθηκε στην...Πρόταση που έχουμε από καιρό καταθέσει με τον Stuart Holland (κάνοντας την αρχή εδώ στο protagon.gr, πριν την ενστερνιστεί το Levy Institute της Νέας Υόρκης, παρουσιαστεί στην Die Zeit κλπ), αλλά και στην πρόσκληση που απηύθυνα στον πρωθυπουργό να κατέβει στην Πλατεία Συντάγματος, να απευθυνθεί στο πλήθος, να αναγγείλει αλλαγή πολιτικής ρότας και, έτσι, να γράψει ιστορία.
Κριτική όχι μόνο θέλω να δέχομαι αλλά μάλιστα την αποζητώ. Όσο εντονότερη τόσο καλύτερα. Ακόμα και κριτική που ξεπερνά τα όρια της κοσμιότητας την προτιμώ από την βαρεμάρα μιας ανούσιας συναίνεσης. (Όπως λέω στους φοιτητές μου, οι πιθανότητές τους να τους βαθμολογήσω με άριστα μειώνονται σημαντικά αν τα γραπτά τους συμφωνούν με τις απόψεις μου.) Οπότε, ας μου επιτρέψουν οι κκ. Καψής και Πρετεντέρης να τους βαθμολογήσω με χαμηλό βαθμό όχι επειδή μου άσκησαν κριτική αλλά επειδή η κριτική που μου άσκησαν δεν ήταν αρκετά σκληρή: τα επικριτικά τους σχόλια ήταν άσφαιρα, ενώ θα μπορούσαν να ήταν γεμάτα μολύβι. Στις παρακάτω αράδες θα προσπαθήσω να τους καταδείξω (α) παραδείγματα αστοχιών των επιχειρημάτων τους και (β) εναλλακτικά επιχειρήματα που θα έπρεπε να χρησιμοποιήσουν για να πλήξουν τον στόχο τους αποτελεσματικότερα.
Ξεκινώ από τα άσφαιρα επιχειρήματα: Ο κ. Καψής λέει σε ένα σημείο πως κάλεσα τον πρωθυπουργό να εξηγήσει "στον κόσμο ότι έως ότου πειθαναγκαστεί η κυρία Μέρκελ, το Ελληνικό Δημόσιο θα ζει αυστηρά στα όρια των δυνατοτήτων του αφού πρώτα μηδενίσει τις εξοπλιστικές δαπάνες και κόψει τους μισθούς των μελών της κυβέρνησης στα 1000 ευρώ." Δεν είπα όμως αυτό. Πρότεινα, σε περίπτωση ανάγκης, να "...μειώσουμε όλους τους ανώτερους μισθούς (υπουργών, βουλευτών, καθηγητών πανεπιστημίων κλπ) στα €1000 και για όσο καιρό χρειάζεται". Κι ο τελευταίος πολίτης κατανοεί την διαφορά μεταξύ του να μειωθούν όλοι οι μισθοί του δημοσίου στα €1000 και του να κοπούν οι μισθοί "...των μελών της κυβέρνησης στα €1000 ", όπως λέει ότι είπα ο κ. Καψής. Ζητώ πολλά όταν ζητώ από τους φοιτητές μου, και από έγκριτους δημοσιογράφους, να διαβάζουν σωστά την "εκφώνηση";
Πάμε τώρα σε ένα από τα άσφαιρα του κ. Πρετεντέρη, και συγκεκριμένα στην ακόλουθη αναφορά του στον Stuart Holland: "Ουδείς θυµάται" γράφει ο κ. Πρετεντέρης, "να υπήρξε ποτέ σύµβουλος του Ανδρέα Παπανδρέου, ούτε αναφέρεται οτιδήποτε σχετικό στο βιογραφικό του." Αν κάποιος θελήσει να ασκήσει κριτική στον Stuart, υπάρχουν πάμπολλα που μπορεί να του προσάψει (πολιτικό πρόσωπο ήταν, έχει πολλά ράμματα η γούνα του). Το να "χτυπηθεί' όμως ο Stuart αμφισβητώντας την συνεργασία του με τον Ανδρέα Παπανδρέου αποτελεί τον ορισμό του αυτο-γκολ. Αν δεν με πιστεύει ο κ. Πρετεντέρης, ας ρωτήσει την οικογένεια του Ανδρέα Παπανδρέου, τον ίδιο τον πρωθυπουργό αν θέλετε. Η διάψευση που θα εισπράξει θα οδηγήσει όλο το ύφος και την ουσία του άρθρου σε απότομη κατάρρευση.
Κρίμα είναι. Γιατί; Επειδή ο Stuart κι εγώ έχουμε καταθέσει μια πρόταση που, αν οι εν λόγω δημοσιογράφοι ήταν επιμελείς, θα μπορούσαν κάλλιστα να την πλήξουν με ισχυρά επιχειρήματα. Μιας και οι ίδιοι δεν τα "ανακάλυψαν" ας μου επιτρέψουν να τους τα προσφέρω στο πιάτο. Θα αναφερθώ σε δύο τρωτά σημεία της πρότασής μας, τα οποία και θα αναπτύξω παρακάτω: (α) Προτείνει την αναγκαστική επανα-κεφαλαιοποίηση των τραπεζών από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, το EFSF. Και (β) ζητά από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να κάνει κάτι που καμία Κεντρική Τράπεζα δεν έχει κάνει ποτέ στην ιστορία (και μάλιστα όταν αυτό το 'κάτι' δεν το θέλει η Γερμανία). Ας τα πάρω ένα-ένα:
(α) Τράπεζες και το EFSF
Στην τελευταία (ελληνική έκδοση) της πρότασής μας γράφουμε: "Να υποχρεωθούν οι τράπεζες σε έναν σοβαρό λογιστικό έλεγχο (stress test) που να παίρνει ως δεδομένο ένα κούρεμα των τοξικών της τάξης του 90% και ένα αντίστοιχο κούρεμα των ομολόγων των υπερχρεωμένων κρατών της τάξης του 30% με 50%. Στόχος αυτού του ελέγχου είναι να υπολογιστεί το νέο κεφάλαιο που απαιτείται για να μην κηρυχθούν πτωχευμένες ώστε, μετά τον υπολογισμό αυτόν, να τεθούν υπό το εξής δίλημμα: Είτε εκδίδουν νέες μετοχές σε βαθμό που να αντλήσουν τα απαιτούμενα κεφάλαια από επενδυτές είτε, σε περίπτωση που δεν τα καταφέρουν, να αποδεχθούν τα κεφάλαια αυτά από το EFSF με αντάλλαγμα μετοχές που θα παρακρατήσει το EFSF εκ μέρους των ευρωπαίων φορολογούμενων. Έτσι, οι τράπεζες εξυγιαίνονται και, κάποια στιγμή, το EFSF πουλάει τις μετοχές αυτές με κέρδος, το οποίο καλύπτει τα κόστη λειτουργίας του."
Κάποιος (δημοσιογράφος ή μη) θα μπορούσε να αντιταθεί ότι αυτή η πρόταση ουσιαστικά οδηγεί στον αφελληνισμό των ελληνικών τραπεζών. Ότι, αν η ΕΕ υιοθετήσει την προτεινόμενη από εμάς πολιτική, η Εθνική, η Alpha, η Εurobank, ακόμα και η Αγροτική θα αναγκαστούν να εκχωρήσουν το πλειοψηφικό πακέτο των μετοχών τους στο EFSF, το οποίο με την σειρά του θα τις πουλήσει στους πλειοδότες (που, προφανώς, δεν θα είναι κάτοχοι ελληνικού διαβατηρίου). Να ένα ισχυρό επιχείρημα εναντίον της Πρότασής μας, το οποίοι δημοσιογράφοι και μη θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ως ισχυρό όπλο με το οποίο να πλήξουν την αξιοπιστία μας.
(β) Ο προτεινόμενος ρόλος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ)
Μια βασική διάσταση της Πρότασης είναι η διαχείριση (και συρρίκνωση) του συνολικού δημόσιου χρέους της ευρωζώνης με την έκδοση ευρωομολόγων από την ΕΚΤ, και όχι από κάποιον άλλον οργανισμό (όπως το EFSF). Βλ. εδώ για περισσότερα. Η μέγιστη ένσταση στην πρότασή μας είναι ότι ζητάμε από την ΕΚΤ να κάνει κάτι που καμιά Κεντρική Τράπεζα δεν έχει κάνει ποτέ: να εκδίδει ομόλογα (δηλαδή να δανείζεται) εκ μέρους του κράτους (δηλαδή, για πάρτη της ευρωζώνης στο σύνολό της) χωρίς εγγυήσεις από την Γερμανία και τις υπόλοιπες πλεονασματικές χώρες αλλά με μοναδική εγγύηση το καλό όνομα της ίδιας της ΕΚΤ. Αυτό, πράγματι, δεν έχει ξαναγίνει ποτέ. Και μάλιστα πρόκειται για κάτι που όταν το ακούν πολλοί στην Γερμανία δεν πιστεύουν στα αυτιά τους καθώς θεωρούν ότι μόνος στόχος μιας Κεντρικής Τράπεζας πρέπει να είναι η καταπολέμηση του πληθωρισμού (ο μόνος στόχος που, άλλωστε, αναφέρει και ο Χάρτης της ΕΚΤ).
Να λοιπόν δύο επιχειρήματα με τα οποία όποιος ήθελε να μας μειώσει μπορούσε να προσπαθήσει να το κάνει. Και να "αποδείξει" ότι, τελικά, καλά έκανε ο κ. Παπακωνσταντίνου να εισηγηθεί στον πρωθυπουργό να τοποθετήσει την Πρότασή μας στο καλάθι των αχρήστων. [Από την άλλη μεριά βέβαια, αν μας απαντούσαν με τα εύλογα επιχειρήματα, αυτό θα μου έδινε το έναυσμα να απαντήσω. Κάτι που τώρα αναγκάζομαι να κάνω απαντώντας στον... εαυτό μου στα δύο υστερόγραφα πιο κάτω (οποία πλήξις!).]
Κλείνω επί προσωπικού: Πριν τριάντα περίπου χρονιά πήρα την απόφαση να ακολουθήσω ακαδημαϊκή καριέρα, αντί για σταδιοδρομία στην βρετανική βιομηχανία ή στο City (που ήταν οι εναλλακτικές μου επιλογές). Η επιλογή εκείνη είχε ένα μεγάλο κόστος και ένα τεράστιο όφελος. Το κόστος το φαντάζεστε. Οικονομικό. Το όφελος ήταν η ελευθερία από δεσμεύσεις, η δυνατότητα να αντικρίζεις την εξουσία, να την κοιτάς στα ματιά, και να λες (όταν έτσι κρίνεις): "Λέτε ανοησίες κύριοι". Οι δάσκαλοί μου μου έμαθαν ότι οι χρήσιμοι κοινωνικοί επιστήμονες, τόσο οι συντηρητικοί όσο και οι επαναστάτες, μοιράζονταν ένα χαρακτηριστικό: Δεν δεσμεύονταν ούτε οικονομικά ούτε θεσμικά από τους κατέχοντες την πολιτική και οικονομική εξουσία. Για αυτό έκριναν την εξουσία και τις ιδεοληψίες της, παράγοντας ριζοσπαστική σκέψη που παραμένει ζωντανή και χρήσιμη στις μέρες μας.
Τα χρόνια πέρασαν διδάσκοντάς μου ένα πράγμα: Η ελευθερία έχει χαρίσματα που κανείς ευτυχής και πρόθυμος δούλος δεν πρόκειται ποτέ να κατανοήσει. Η ακαδημαϊκή θέση (δεδομένου ότι επιλέγω να μην την χρησιμοποιώ για να κάνω δεύτερο επάγγελμα) μου εξασφαλίζει αυτή την ελευθερία, αυτό το υπέρτατο αγαθό. Ένα αγαθό εύθραυστο σαν αγριολούλουδο που μαραζώνει με το που κάποιος αποδέχεται μια θέση εξουσίας, είτε αυτή είναι μια καλοπληρωμένη καρέκλα (π.χ. σε τράπεζα) είτε είναι μια κομματική ταμπέλα. Λόγω απόλυτου εγωισμού, δεν θα με δείτε ποτέ σε κάποιο ψηφοδέλτιο ή να εκπροσωπώ κάποιον επιχειρηματία. Αυτό που θα δείτε είναι αυτό που κάνω: Στον καιρό της Κρίσης, μαζί με συναδέλφους όπως ο Stuart (αλλά και ο Joseph, ο Νίκος και άλλοι πολλοί), χρησιμοποιώ το προνόμιο του να σκέφτομαι αδέσμευτα εντός της πανεπιστημιακής κοινότητας (ένα προνόμιο το οποίο χρηματοδοτεί ο χειμαζόμενος φορολογούμενος) για να συνεισφέρω κάποιες σκέψεις που μπορεί να φανούν χρήσιμες. Σε εσάς, στους πολιτικούς ακόμα και στους δημοσιογράφους. Οι προσωπικές επιθέσεις δεν με αγγίζουν γιατί απλώς δεν πουλώ και δεν ζητώ τίποτα. Η Πρόταση για έξοδο από την Κρίση της ευρωζώνης ολόκληρης έχει έναν και μόνο έναν σκοπό: αυτό που λέει! Αν έχει αξία, θα φανεί. Ο δημοσιογράφος της New York Times έκρινε ότι έχει. Οι συνάδελφοί του του Βήματος έκριναν ότι δεν είχε σημασία ούτε η ουσία ούτε καν η κριτική της Πρότασης μας. Έχουν οι άνθρωποι άλλες, "δικές" τους, προτεραιότητες.
ΥΓ.1 Απάντηση στην κριτική (α): Είναι αλήθεια ότι η εφαρμογή της πρότασής μας ουσιαστικά θα αφελληνίσει τις τράπεζές μας. Κάποιοι μπορεί να το θεωρούν μεγάλο κόστος. Δεν συγκαταλέγομαι σε αυτούς. Προσωπικά με ενδιαφέρει πολύ περισσότερο από την εθνικότητα των τραπεζιτών το να μην λειτουργούν οι τράπεζες (οι οποίες κυριαρχούν στην Ελλάδα ή στην ευρωζώη γενικότερα) ως νεκροζώντανες μαύρες τρύπες οι οποίες απορροφούν, και εξαφανίζουν από προσώπου γης, την όποια ρευστότητα που τους δίνει ή το κράτος ή η ΕΚΤ ή η υπόλοιπη κοινωνία. Παρεμπιπτόντως, αν έπρεπε να επιλέξω, ως ιδιοκτήτη μιας τράπεζας, μεταξύ ενός έλληνα που παριστάνει το αφεντικό με δημόσια δάνεια και εγγυήσεις και ενός ασφαλιστικού ταμείου ισπανικού ή και γαλλικού, μάλλον το δεύτερο θα προτιμούσα.
ΥΓ.2 Απάντηση στην κριτική (β): Πράγματι, ζητάμε από την ΕΚΤ να κάνει κάτι που καμία άλλη Κεντρική Τράπεζα δεν κάνει. Όμως, δεν είμαστε εμείς που προσπαθούμε να επιβάλουμε μια ιδιαιτερότητα στην ΕΚΤ. Η ΕΚΤ είναι η προσωποποίηση της ιδιαιτερότητας από την ίδρυσή της! Πρόκειται για την μοναδική Κεντρική Τράπεζα στην ιστορία που δεν αντιστοιχεί σε ένα Υπουργείο Οικονομικών ή σε έναν οργανισμό διαχείρισης χρέους. Αυτός είναι και ο δομικός λόγος, η εξήγηση, της σημερινής κρίσης του ευρώ. Η Ευρώπη μπορεί να κάνει ένα εκ των εξής δύο πραγμάτων για να αλλάξει αυτή την "ιδιαιτερότητα": Το ένα θα ήταν να δημιουργήσει το Ευρωπαϊκό Υπουργείο Οικονομικών, ή τον οργανισμό διαχείρισης του συνολικού ευρωπαϊκού χρέους, που σήμερα λείπει. Όποιος όμως γνωρίζει έστω και λίγο τα ευρωπαϊκά οδηγείται στην απελπισία από την ιδέα και μόνο μιας τέτοιας θεσμικής αλλαγής. Το δεύτερο που μπορεί να κάνει (και αυτό που εμείς προτείνουμε) η Ευρώπη είναι να προσθέσει μια νέα, μικρή, διάσταση στην προϋπάρχουσα "ιδιαιτερότητα" της ΕΚΤ: Να είναι όχι μόνο η πρώτη και μοναδική Κεντρική Τράπεζα που δεν αντιστοιχεί σε ένα Υπουργείο Οικονομικών αλλά και η πρώτη Κεντρική Τράπεζα που εκδίδει (ευρω)ομόλογα στο όνομά της ώστε να παρέχει στα κράτη-μέλη της ευρωζώνης την δυνατότητα ενοποίησης ενός μέρους του συνολικού τους χρέους με τρόπο που να το καθιστά βιώσιμο. Το επιχείρημά μας είναι ότι, με την ίδρυση του ευρώ, η Ευρώπη ξεκίνησε σε ένα μοναχικό μονοπάτι προσπαθώντας να ενοποιήσει την νομισματική πολιτική 17 χωρών χωρίς να κάνει κάτι αντίστοιχο με την υπόλοιπη οικονομική πολιτική. Τώρα ήρθε η ώρα να καινοτομήσει ξανά ώστε να σώσει την νομισματική αυτή ένωση. [Όσο για το ότι, πράγματι, η Γερμανία απορρίπτει την ιδέα της έκδοσης ευρωομολόγων από την ΕΚΤ, το θέμα είναι ότι το Βερολίνο πολύ σύντομα θα κληθεί να επιλέξει μεταξύ μιας τέτοιας λύσης και της εξόδου της ίδιας της Γερμανίας από το ευρώ. Θεωρώ πολύ πιο πιθανό να αποδεχθεί την δική μας πρόταση (της έκδοσης ευρωομολόγων από την ΕΚΤ) από το να συνεχίζει να δανείζει η ίδια την Ελλάδα και τις υπόλοιπες πτωχευμένες χώρες ή το να φύγει από το ευρώ (κάτι που θα καταδικάσει την βιομηχανία της σε μακροπρόθεσμο μαρασμό).]
* "I felt like I was being savaged by a dead sheep" ήταν η ακριβής διατύπωση στα αγγλικά.
* "I felt like I was being savaged by a dead sheep" ήταν η ακριβής διατύπωση στα αγγλικά.
"protagon"
Από τη "Σίβυλλα"
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου